Merkez Bankası 2017 üçüncü çeyrek, ödemeler dengesi ve yatırım pozisyonu raporu yayınlandı.
Ödemeler dengesi Türkiye'de yerleşik olanların, başka ülkelerde yerleşik olanlarla bir ay veya bir yıl gibi bir dönem itibariye yapmış oldukları ekonomik işlemleri gösterir.
Türkiye açısından, 2003 yılından beri bu bilançonun bir sonucu olan cari açık sorun teşkil etmeye devam ediyor. 2016 Eylül ayında yıllık cari açık 32.3 milyar dolar iken 2017 yılı Eylül ayında 39.7 milyar dolara yükseldi. 2017 yılı cari açığının 42 milyar dolar olacağı anlaşılıyor. Böylece Türkiye son on beş yılda 543 milyar dolar cari açık vermiş oluyor.
Eylül ayı itibariyle yıllık ödemeler dengesinin diğer verileri şöyledir:
1) İthalat artışı (yüzde 9.3), ihracat artışından (yüzde 12.1) daha fazla oldu. Türkiye Avrupa'da ve Dünyada artan talebi ve kur avantajını değerlendirip, cari açığını kapayamadı.
Mevcut üretim yapısı ile bunu hiçbir zaman yapamaz. Çünkü üretimde kullanılan ithal ara malı ve ham madde oranı yüksektir. Enerji fiyatlarındaki artış zaten bir potansiyel açık oluşturuyor. Üretimin dışa bağımlı olması da işin tuzu biberi oluyor.
Çözüm için üretimi dışa bağımlı olmaktan kurtarmak gerekir. Ne var ki tamamını teşvik verseniz de kimse artık büyük çaplı fiziki yatırım yapmıyor. Birçok neden var. Başta OHAL, sonra AB'den uzaklaşmak ve jeopolitik sorunlar geliyor.
2) Fabrika kurmak, mevcut bir işletmeyi veya bankayı satın almak için gelen yabancı yatırım sermayesi, 2016 yılında 9.3 milyar dolar iken 2017 yılında 8.5 milyar dolara geriledi. Türkiye için istihdam yaratacak, üretimi artıracak bu sermayedir.
Yabancı yatırım sermayesi, sıcak paranın olduğu ekonomilere zor gidiyor. Çünkü sıcak para spekülatif piyasa yaratıyor. Üstelik OHAL, AB ile ilişkiler de bu sermayeyi olumsuz etkiliyor.
3) Borsaya ve kısa vadeli mevduata gelen, sıcak para dediğimiz portföy yatırımları ise, aynı dönemde 4.6 milyar dolardan, 21.2 milyar dolara çıktı. Yüzde 361 oranında arttı.
Türkiye'de sıcak para kontrol edilmiyor. Kırılganlığı artırıyor. Ayrıca serap etkisi yani suni bir refah yaratıyor.
4) Efektif, mevduat ve krediler ve ticari kredilerden oluşan yabancı para girişi ise 15.4 milyar dolardan, tersine 1.5 milyar dolar çıkışa dönüştü. Sıcak para bu yolla döviz girişinin çözümü oldu.
5) Kaynağı belirsiz döviz girişi veya çıkışı olan yıllık net hata ve noksan 2016 Eylül ayında 06 milyar dolar iken 2017 aynı dönemde 6.2 milyar dolara yükseldi.
*******************
Ödemeler Dengesi (Eylül Ayında Yıllık-Milyar Dolar)
2016 2017 Yüzde
Değişim
Cari Açık 32,3 39,7 22,8
Doğrudan Yatırımlar(Net) 9,3 8,5 -8,2
Portföy Yatırımları(Net) 4,6 21,2 361,2
Diğer Yatırımlar (Net) -15,4 1,5 -109,9
Efektif ve Mevduat + Dış Krediler
Resmi Rezervlerde değişim -2,4 -5,3 -
Net Hata ve Noksan 0,6 6,2 -
Kaynak: MB
********************
Bu açıklar dış borca dönüşüyor. Döviz açığımız stok olarak uluslararası yatırım pozisyonu açığında birikiyor.
Net uluslararası yatırım pozisyonu, Türkiye'nin yurt dışından alacaklarıyla, Türkiye'nin yurt dışına borçlarının netini göstermektedir.
2016 Eylül ayında 396.6 milyar dolar olan net uluslararası yatırım pozisyonu açığı 2017 yılı aynı ayda, 44 milyar dolar artarak 440.6 milyar dolara yükseldi.(Aşağıdaki Tablo.)
**********************************
Uluslararası Yatırım Pozisyonu 3.Çeyrek
2016 3.Çeyrek
2017
1)Net Yatırım Pozisyon Açığı -396,6 -440,6
2)Yabancı Sermaye Doğrudan Yatırımlar 157,6 177,5
3)Portföy Yatırımları 155,9 176,9
4)Mevduat ve Krediler 305,1 311,7
*Efektif ve Mevduat 47,2 46,6
*Hükümet, MB ve Bankalar Dış Kredisi 221,7 220,9
* Ticari Krediler 34,9 42,9
5)Rezerv Varlıkları 117,8 111,9
6)Toplam Varlıklar 222,1 225,5
7)Toplam Yükümlülükler 618,7 666,1
(NOT: Brüt Yabancı Yatırımlar ve Krediler)
Kaynak: MB
********************************
