Nüfus politikası; nüfusun büyüklüğünü, yerleşim alanlarını, çalışma alanlarını ve çalışma süresini, nüfus yapısını (Kompozisyon) belirleyen politikadır. Nüfus artış hızı fert başına GSYH'nın büyüklüğünü etkiliyor. Artan GSYH daha fazla veya daha az nüfusa bölünüyor. Ancak iş gücü açığı olan ülkelerde, nüfus artışı bu açığı kapayacağı için nüfus artış hızından daha yüksek büyüme sağlanabilir.
İktisadi kalkınma için, iktisadi planlama yanında sosyal planlama da gerekiyor. Bunun için her ülke optimal bir nüfus miktarı ve yapısını hedefler. Gelişmiş Batı ülkeleri nüfus artışını teşvik ederken ve nüfusu fazla Çin gibi ülkeler, nüfus planlaması yapıyor.
Çin'de 1960 yılında Çin nüfus artış oranı eksi yüzde 0.1 idi. Bunun nedeni Mao'nun deyimi ile ''Kolektif enerjiyi seferber edecek art arda devrimler''in yapılmasıydı. Toplum ölçüsüz zorlandı. 1957-1960 büyük sıçrama olarak vasıflandırılan yıllarda, köylüye tarım cephesi askerleri denildi. 13 milyon kişinin açlıktan ölmesine yol açan bir kıtlık dönemi yaşandı. Mao yönetimden çekildi.
1970 yılında Çin'de nüfus artış hızı yüzde 2.5'e yükseldi. Aynı yıl nüfus planlaması başladı. Planlama etkili oldu ve nüfus artış hızı düşmeye başladı ve 1990'larda yüzde 2.1 ve 2016 yılında yüzde 0.5'e geriledi.
Almanya'da ise tersine nüfus artışı teşvik ediliyor; ilk 2 çocuk için kişi başına ayda 184 Euro yardım yapılıyor. Üçüncü çocukta bu rakam 190 Euro'ya çıkıyor. Üç çocuktan sonra ise her bir çocuk için ailelere 215 Euro veriliyor.
Almanya 1960'lardan başlamak üzere, sanayide vasıfsız iş gücü eksiğini başka ülkelerden işçi girişini kolaylaştırarak çözmüştür. Bu nedenle en fazla Türkiye'den olmak üzere birçok ülkeden işçi gitmiştir. Bugün Almanya için aynı sorun yoktur, zira sermaye ve teknoloji yoğun yatırımlar daha fazla yapılmaktadır.
Çağımızda nüfus konusunda genel tablo, gelişmiş ülkelerde yaşlanan ve azalan bir nüfus, gelişmekte olan ülkelerde genç ve artan bir nüfus şeklindeki bir tablodur.
Dünya Bankası 2012 yılı nüfus artış hızına göre ülkeler listesinde, gelişmiş ülkelerde nüfus artış hızı birkaç istisna dışında, yüzde birin altındadır. Nüfus artış hızı yüzde 1.5'in üstünde olan ülkelerin tamamı gelişmekte olan ülkelerdir. Bunlar içinde de en yüksek nüfus artış hızı İslam ülkelerindedir. Söz gelimi Umman yüzde 9.13, Katar yüzde 7.05, Kuveyt yüzde 3.95, Nijer 3.84, Birleşik Arap Emirlikleri yüzde 3.10'dur. Buna neden olarak dini nedenlerle kürtaj yasakları ve nüfus planlaması ve kürtajın yasak olması gösterilebilir.
Aşağıdaki tabloda 1990 yılı ile 2013 yılı arasında dünyada günde 1.90 doların altında geliri olan yoksulların sayısı ve oranının, dünyanın çeşitli bölgelerinde nasıl bir değişme gösterdiği yer alıyor. Nüfus planlaması yapan Doğu Asya ülkelerinin yer aldığı bölge, aynı zamanda yoksulluğun en hızlı azaldığı bölgedir.
***********************
2011 Satın Alma Gücü Paritesine Göre Günde 1,90 Doların Altında Yoksul Dünya Nüfusu
1990 2002 2013
1) Dünya Nüfusunun Yoksulluk
Oranı (Yüzde) 34,8 25,3 10,7
2) Bölgelere Göre Nüfus İçinde Yoksulluk Oranı (Yüzde)
1990 2002 2013
Doğu Asya ve Pasifik 60,2 29,0 3,5
Avrupa ve Orta Asya 1,9 6,3 2,2
Latin Amerika 15,8 13,0 5,4
Orta Doğu ve Kuzey Afrika 6,0 3,8 -
Güney Asya 44,6 38,5 15,1
Sahra Altı Afrika 54,3 55,6 41,0
3) Dünya Yoksul Sayısı(Milyon) 1,840 1,588 766
4) Yoksul Nüfusun Dünyada Dağılımı (Yüzde)
1990 2002 2013
Doğu Asya ve Pasifik 52,5 33,7 9,3
Avrupa ve Orta Asya 0,5 1,8 1,3
Latin Amerika 3,9 4,5 4,4
Orta Doğu ve Kuzey Afrika 0,8 0,6 -
Güney Asya 27,4 34,8 33,4
Sahra Altı Afrika 15 24,6 50,8
Kaynak: 2017 World Develeopment İndicators-World Bank Group
*********************
Türkiye'de 1963 yılına kadar nüfus planlaması yapılmamıştır. 1923 ile 1960 arasında, önce Birinci ve İkinci Dünya Savaşı erkek nüfusa ihtiyaç göstermiştir. Sonra siyasi ve askeri güç sağlamak, tarımda iş gücü elde etmek için nüfus artışı istenmiştir. Bu nedenle, doğum evleri kurulmuş, altı ve daha fazla çocuklu aileler para ile ödüllendirilmiş. Çok çocuklu ailelere vergi muafiyeti getirilmiş, göçmenlere düşük faizli kredi verilmiş, doğum kontrol ilaçları ve kürtaj yasaklanmıştır.
Türkiye'de 1963'te başlayan planlı dönemle birlikte, nüfus planlaması - aile planlaması yapılmıştır. 2000'li yıllarda bu politikadan vazgeçilmiştir. Açıklanmayan ve bilinen gerekçe, nüfusun etnik yapısının, belirli etnik gruplar lehine bozulmasını önlemektir.
