Nisan enflasyonu kriz dinlemedi

Mart 2020 ayında, aylık enflasyon oranları Tüketici Fiyatları Endeksinde (TÜFE) yüzde 0,85 ve Yurt İçi Üretici Fiyatları Endeksinde ise (ÜFE) yüzde 1,27 oranında arttı. Yıllık olarak TÜFE oranı yüzde 10,94 ve ÜFE oranı da yüzde 6,71 oldu.

2004 yılından itibaren yüzde 10 dolayında seyreden yıllık TÜFE oranları, 2018 kur şoku ile artmış ve geçen sene Nisan ayında da yıllık yüzde 19,50 olmuştu. Yıllık Yi-ÜFE oranı da yüzde 30,12 oranında artmıştı.

(Aşağıdaki Tablo)

Nisan 2020 enflasyon ile ilgili tespitler;

1. Nisan ayı enflasyonu, 2020 yıl sonu enflasyonu için önemli bir göstergedir. Çünkü enflasyonu etkileyen faktörler içine, olağanüstü durum da eklenmiştir. Buna rağmen enflasyon çift hanede devam etmiştir.

2. Dünyada koronavirüs krizi, deflasyon riski yaratırken, Türkiye de enflasyon devam ediyor. Kaldı ki Türkiye de kriz nedeniyle panik halinde stok yapılmıştır. Hane halkının nakit talebi artmıştır. İşsiz sayısı artmıştır. Bu şartlarda toplam talebin daralması ve enflasyon baskısının düşmesi gerekirdi. Bu demektir ki, Türkiye de piyasa rekabet şartları çalışmıyor.

3. 2020 nisan enflasyonunu bütçe açıklarının artması, Merkez Bankasının para arzını genişletmesi ve kur artışları, Nisan ayı enflasyonunu etkilemiştir. Gıda stokları için gıda talebinin artması, gıda enflasyonunun daha yüksek çıkmasına neden olmuştur.

4. 2019 Nisan ayında, TÜFE oranı yüzde 19.50 idi. Daha yüksek olduğu için baz etkisi ile 2020 Nisan ayı TÜFE oranı da daha düşük çıkıyor. Enflasyon eğilimini ve daha doğru enflasyon oranını bu tür etkileri bertaraf ettiği için 12 aylık ortalama enflasyon daha net gösteriyor. Bu oranda yüzde 12.66'dır ve yıllık TÜFE'nin üstündedir.

Kira artışları yasal olarak 12 aylık ortalama enflasyona göre yapılıyor. Demek ki Mayıs ayında kiralar en fazla yüzde 12.66 oranında artırılabilir.

5. Nisan ayında, aylık olarak gıda yüzde 2,53, giyim ve ayakkabı yüzde 6,95, ev eşyası yüzde 1,09 oranında, yani aylık TÜFE oranının üstünde arttı. Bunların TÜFE hesabına esas olan harcama sepeti içindeki payı yüzde 37.49 tutuyor. Ancak çalışanlar, düşük gelir guruplarının harcama sepeti içindeki payı yüzde 80 dolayındadır. Bu demektir ki, düşük gelir gurubunun Nisan ayı enflasyonu (TÜFE oranı) daha yüksektir.

6. Nisan ayında, enerji fiyatları yıllık bazda yüzde 11.25 oranında geriledi. Enerji bütün üretimde girdi olduğu için enflasyonu düşürmesi gerekirdi. Buna rağmen enflasyonun çift hanede devam etti. Eğer enerji fiyatları düşmeseydi, enflasyon oranı daha yüksek olurdu.

7. Nisan ayında Yİ-ÜFE oranı, TÜFE oranından yüksektir. Nisan ayında Yİ-ÜFE'nin yüksek çıkmasında kur artışı etkili olmuştur. Kur artışı ithal girdi fiyatlarının artmasının nedeni, üretim maliyetlerini artırmıştır. Bu maliyet artışı önümüzdeki aylarda perakende fiyatlara (TÜFE) yansıyacaktır. Ne var ki uygulamada, perakende satış yapanlar fiilen etkilemese bile kur artışını vitrindeki eski ithal mallarına da yansıtıyorlar.