Arjantin’in radikal ekonomik görüş ve söylemleri ile bilinen Devlet Başkanı Javier Milei, "Eğer para basmak fakirliği bitirseydi, diploma basmak da aptallığı bitirirdi" demiş ve bence de çok da haklı. Bu söze imzamı atarım…
Bizde ise durmadan para basılıyor ve niteliksiz okullardan bol bulamaç diploma dağıtılıyor sonuç işte ortada…
Arjantin ve Türkiye farklı kıtalarda olsalar da birbirine çok benzeyen iki ülkedir. Hemen hemen tüm yapısal sorunları benzeşiyor amma velakin özellikle de ekonomik sorunları ve ekonomik yapıları neredeyse bire bir aynı.
Her iki ülke de uzun yıllardır gelişmeye kalkınmaya çalışıyor ama bir türlü bunu başaramıyor, sürekli ekonomik krizler içinde debeleniyor, durmadan IMF’ye gidiyor ama sorunlar bir türlü çözülemiyor, özellikle de enflasyon kontrol altına alınamıyor.
En son olarak Arjantin halkı öyle bıktı öyle bezdi ki çözümü ultra radikal görüşleri olan Javier Milei’i seçip, çareyi ondan medet ummakta buldu.
Javier Milei’nin yukarıda paylaştığım sözü çok ama çok önemli. Milei’nin bir ekonomik gerçeği idrak ettiğinin ve ekonomi politikalarını da bu gerçeğe göre ayarladığının delilidir.
Darısı bizim başımıza diyelim ve lakin bizde kendini ekonomist olarak takdim eden zatı muhteremin “faiz sebep enflasyon sonuçtur” ya da “nas var nas sana bana ne oluyor” gibi aşırı bilimsel görüşleri bu yolu tıkıyor gibime geliyor.
Bir de bu dönemde Javier Milei’nin yaptıklarına bakalım…
Milei eski dönemdeki hayali ve popülist politika ve uygulamaları çöpe atmış ve sosyal medyada dolaşan bilgilere göre şunları yapmış:
Para basımı durduruldu. Gereksiz para basmanın bir suç olduğunu sayan yasa, meclise gönderildi. Bütçe açığı kapatıldı. Ulusal Hükûmetin 100.000'den fazla memuru işten çıkarıldı. 15 yıl sonra ilk kez çeyrek dönemlik bütçe fazlası elde edildi. 18 bakanlık 8'e, ardından 7'ye düşürüldü. Döviz piyasası istikrara kavuştu ve Arjantin Merkez Bankası (BCRA) 17 milyar dolardan fazla döviz satın alabildi. Döviz kuru farkı %150'den %15'e düşürüldü. Faiz oranı %120'den %40'a düşürüldü. Hiperenflasyon endişesi kalmadı. Ülke riski 1.000 puan düştü. Kira yasası kaldırıldı. Kiralık konut arzı arttı ve kira fiyatları reel olarak düştü. Milyonlarca dolarlık siyasi amaçlı kullanılan güven fonları ve siyasi kasalar kapatıldı. INADI kapatıldı. TELAM kapatıldı. Kadınlar, Toplumsal Cinsiyet ve Çeşitlilik Bakanlığı kapatıldı. INCAA'nın bütçesi küçültülerek açık vermemesi sağlandı. Tüm ulusal kamu sektörü denetleniyor. Başkan şoförlerinin ayrıcalıkları alındı. Cumhurbaşkanlığı personeli ve ulaşım harcamaları kesildi. Milei, her gün kendi şahsi aracıyla gidip geliyor. İşçilerin sağlık sigortasını seçmelerine izin verildi. Mavi Dolar (Dolar Blue) yasallaştırıldı. Döviz büroları yasallaştırıldı. Arjantin devletinin tamamını reforme etmek için tarihteki en önemli yasa olan Temel Kanunlar Yasası taslağı sunuldu. 25 Mayıs Paktı yürürlüğe girdi. Özel sağlık sigortaları düzenlemesi kaldırıldı ve Alberto Fernández ile Sergio Massa'nın teşvik ettiği kartelleşmeye karşı çıkıldı. Araç Kayıtları Düzenlemesi kaldırıldı. Arjantin'de yolsuzluğun odağı olan kamu işleri kaldırıldı. Rosario şehri, Ulusal Güvenlik Bakanlığı'nın Federal Kriz Komitesi tarafından müdahale edildi. 25 Mayıs'ı kutlamak için tarihî bir açık meclis toplantısı yapıldı. 24 adet F-16 uçağı satın alındı. ABD'ye destek sağlayacak Ushuaia'da bir Deniz Üssü planlandı. Başkan Javier Milei, X, Tesla, Neuralink, SpaceX'in CEO'su Elon Musk ile 3 kez bir araya geldi ve Arjantin'e yatırımları konuştu. Apple CEO'su Tim Cook ile yatırımları konuşmak için bir araya geldi. OpenAI (ChatGPT) CEO'su Sam Altman ile yatırımları konuşmak için bir araya geldi. Meta CEO'su Mark Zuckerberg ile yatırımları konuşmak için bir araya geldi. Google CEO'su Sundar Pichai ile yatırımları konuşmak için bir araya geldi. Arjantin'in dünyadaki 4 teknoloji merkezinden biri olması önerildi. Uyuşturucu kaçakçılığı azaldı. Fiyat kontrolleri kaldırıldı ve fiyat sistemi istikrar kazanıyor. Sadece iktidar dostlarına ithalat izni veren SIRAS kaldırıldı. Aylık enflasyon %25'li seviyelerden, %4'e kadar düştü. Vatandaşların dolara erişimi arttı. Enflasyon durma noktasına geldi.
Bunların hepsi son derecede radikal yapısal reformlardır ama en radikali gereksiz para basmayı suç olarak nitelemek!
Hep derim: Para basma işi politikacılara bırakılamayacak kadar ciddi bir iştir ve ekonomik sorunların en büyük kaynaklarından birincisi popülist politikacıların para basmasıdır.
