Türkiye, 11-12 Temmuz 2023’de yapılan NATO zirvesinde, ABD Başkanı’yla yapılan görüşmeden sonra, İsveç’in NATO üyeliğine yeşil ışık yakmıştır. Bu konuda sürekli bir sıkıştırmayla karşı karşıya olan Türkiye’nin bu kararını birçok nedene bağlamak mümkündür.
Ancak süreç henüz tamamlanmamıştır. Üyeliğin kabulü için TBMM onayı gerekmektedir. Meclis tatile girdiğinden, açılıncaya kadar iki buçuk ay baskıdan kurtulup, gelişmeleri takip edebilmek için zaman kazanılmıştır. Meclis açıldıktan sonra da acele edilmemelidir. Fakat buradan tekrar bir “U” dönüşü yapılmasını beklemek de iyimserlik olur.
İsveç’in NATO üyeliği için ısrar ediliyor
NATO’nun, Avrupa’nın güvenliği için 32 üyeye ulaşacak kadar genişlemesini sadece Rusya’nın tehdidine bağlamak inandırıcı değildir.
Asıl amaç, Rusya’yı sıkıştırarak ona manevra alanı bırakmamak, vekâleten savaşlarla Rusya’yı yıpratmak, zayıflatmak, şimdilik ekonomik rekabet içinde olduğu Çin’i yalnızlaştırarak mücadele için daha elverişli duruma getirmektir. İsveç’in üyeliğinde ısrarın sebeplerinden biri de, buzulların erimesiyle ticaret yoluna dönüşen, doğal kaynaklar açısından verimli olan Kuzey Buz Denizi’ni ve körfezin bütününü, Norveç ve Finlandiya’yla bütünlük içinde ve koordineli olarak kontrol etmektir.
Türkiye, bir taraftan NATO’nun genişlemesini desteklerken, genişlemenin Rusya’yı tehdit edecek ölçüde gerçekleşmesinin, Ukrayna savaşında olduğu gibi savaşa neden olacağını ve Avrupa’nın güvenliğini sağlayacakken, aksine güvensizlik yaratacağını da hesaba katmalıdır.
ABD kendi çıkarları, NATO da prensibi gereği, yukarıdaki nedenlerle, genişlemede ve İsveç’in üyeliğinde ısrarlıdır.
Türkiye, İsveç’in Türkiye özelinde teröre verdiği destekten rahatsız olup, imzalanan mutabakattaki hususların yerine getirilmesini yeterli bulmamış, sonrası için de güven duymamıştır. Bu nedenle İsveç’in üyeliğinin önünü açmamış, bugüne kadar ısrarlara karşı durmuştur. Ancak son NATO zirvesinden bir gün önce, özellikle ABD Başkanı’yla yapılan görüşmeden sonra bu üyeliğe “yeşil ışık” yakmıştır.
Yeşil ışığın arkasında neler olabilir?
1.Belirgin sebep, ABD’nin Türkiye’yi F-16 konusunda, başta kongre olmak üzere, çeşitli bahanelerle oyalamasıdır. İsveç ve F-16’nın ayrı konular olduğu söylemine inanmasak da, Türkiye’nin İsveç’e yeşil ışık yakmasıyla, söylemler olumlu yönde değişmiştir.
Ancak önemli bir ayrıntı, Başkan Biden’ın, Türkiye ve Yunanistan’ın askerî kapasitesini NATO açısından birlikte güçlendirmek istediğini belirtmesidir. Diğer taraftan F-16’ların NATO ülkelerine karşı kullanılmaması, yani Yunanistan’ın kollanması şartı da gözden kaçmamıştır.
ABD söz verse de, F-16 konusunun garantisi yoktur. Onun için İsveç’in üyelik onayını, iş garanti oluncaya kadar TBMM sürecinde oyalamak, teröre destekle ilişkisini kesmesini de beklemek gerekir.
2. İsveç’e yeşil ışık yakılmasındaki beklentilerden biri de, İsveç’in, ABD’nin ve diğer bir kısım AB üyelerinin, Türkiye’nin AB’ye giriş sürecini destekleme sözü vermeleridir.
Türkiye’nin üyeliğine temelden karşı olan AB’yle yeniden üyelik sürecine başlanmasına bir sebep de, ekonomiyi çıkmazdan kurtarabilme düşüncesidir. AB burada yine “miş gibi (göstermelik)” davranılacaktır. Sonuca gitmemek için, Türkiye’nin demokrasi, insan hakları, özgürlükler, yargı bağımsızlığı ve kuvvetler ayrımı konularındaki sıkıntılarını kullanacak, bunları görmezden gelmeyecektir.
Ayrıca Avrupa göçmen akınından korkmaktadır. Türkiye için de artık bir beka sorunu olan, sayıları gittikçe artan ve mevcudiyetleri her açıdan olumsuzluk yaratan sığınmacıların durumu da sürecin ilerlemesinin önünde bir engeldir. Hem Türkiye’de kalmalarını isteyecekler, hem de sığınmacıların olduğu bir Türkiye’yi, Birliğe kabul etmek istemeyeceklerdir. Sığınmacılar Türkiye’de kalsın diye yine “miş gibi” hareket edeceklerdir.
3. Türkiye’nin içine düştüğü zor ekonomik durum nedeniyle ihtiyaç duyduğu finansal destek için 11-13 milyar dolar civarında bir kredi desteği sağlanması sözünün verilmesi de yeşil ışığa sebep olan hususlardan biri olabilir.
Türkiye acele davrandı
1. Türkiye, İsveç’in teröre desteğini kesmesinde somut sonuçlar görmeli ve durumdan emin olmalıydı.
2. Yunanistan’ın, Makedonya’nın NATO’ya girmesini, sadece ismi nedeniyle 11 yıl geciktirmesini örnek alarak acele etmemeliydi.
3. NATO’nun, SDG/YPG/PKK’yı terör örgütü listesine almasını istemeliydi.
4. ABD’nin, Suriye kuzeyinde SDG/YPG/PKK’ya olan desteğini kesmesi de öne sürülmeliydi.
5. F-16 konusunda da sonucu görmeliydi.
Şimdi elindeki tek araç, TBMM’nin onayıdır. Bunu iyi kullanmalı ve beklentileri karşılanıncaya kadar bu süreci ulusal çıkarlarımızı gözeterek yönetmelidir.
