Merkez Bankası (MB) 2010 yılı güz dönemi yatırım anketi, imalat sanayiinde faaliyet gösteren işyerlerinin mevcut yatırım eğilimleri ve geleceğe ilişkin yatırım planlarını değerlendiren bir ankettir. Bu ankete göre, 2010 yılı güz döneminde yatırımlar, 2009’un aynı dönemine göre nominal olarak yüzde 25 artış göstermiştir. Kasım sonunda ÜFE oranı 8.17’dir. Demek ki reel olarak yatırımlar yüzde 15.5 oranında artmıştır. Bu artış, bu sene büyüme oranının yüksek olmasını sağlayan etkenlerin başında gelmektedir. Öte yandan, ankete göre yapılan yatırımların ne için, hangi amaçla yapıldığı da sorgulanmış ve aşağıdaki sonuçlar bulunmuştur:
Yapılmakta olan yatırımların amacı: Yüzde
Yıpranmış tesis ve ekipmanların değiştirilmesi..........28.6
Üretim kapasitesinin artırılması.............................24.4
Üretimde verimliliğin artırılması.............................26.4
Diğer yatırım hedefleri........................................20.6
Üretim kapasitesinin artırılması amacıyla yapılan yatırımlar yeni istihdam yaratır. Diğerleri, mevcut yatırım kapasitesi içinde yapılan yatırım harcamalarıdır. Bu yatırımlar yeni istihdam yaratmaz. Bu durumda, 2010 güz döneminde istihdam yaratacak yeni ve ilave yatırımlarda artış oranı yüzde 4 düzeyinde kalmaktadır. Türkiye’nin yatırım sorunu da bu noktada ortaya çıkmaktadır: “İstihdam yaratacak yeni yatırımlar yapılmıyor.” Yatırımların cazibesini etkileyen temel üç faktör, ekonomik istikrar, talep ve finansman imkanlarıdır.
MB anketine göre, 2010 yılında yatırımı etkileyen unsurlar ve bunların yatırımları ne oranda etkilediği, yatırım artışında ne kadar etkili olduğu da aşağıdaki tabloda olduğu gibi belirlenmiştir:
YATIRIMLARI ETKİLEYEN UNSURLAR:
Hangi faktör yatırımı ne oranda etkiliyor? Yüzde
Talep.........................................................45.0
Finansman...................................................22.5
Beklenen kârlar.............................................41.0
Teknik faktörler............................................34.0
Diğer..........................................................21.0
Yatırımları etkileyen en önemli faktör olan toplam talepte bir artış var. Dış talepte artış yok. Ancak iç talepte artış var. Kârlarda da artış var. O halde neden imalat sanayiinde istihdam yaratacak yeni yatırım yapılmıyor?
Türkiye’nin öncelikli sorunu istihdam yaratmaktır. Bir yandan fiili işsizlik oranı çok yüksektir. Öte yandan nüfus artışı ve genç nüfus oranı yüksektir. Bizde milyarder sayısının Japonya’dan fazla olması, benzinin 4 lira olmasına rağmen araba satışlarının rekor kırması, işsizlik sorununu göz ardı etmemizin gerekçesi olamaz. Tersine “biri yer biri bakar kıyamet ondan kopar” sözünü hatırlamamız gerekir. Yeni ve tevsii yatırımların önündeki en büyük engel, tasarruf yetersizliğidir. Türkiye’de 2000’li yıllara kadar özel sektör tasarruf oranı yüzde 25 dolayında iken, şimdi bu oran yüzde 16’ya düşmüştür. Özel tasarrufları ve yeni yatırımları artırmak için özet olarak:
* Devletin altyapı yatırımlarını artırması, geri kalmış yörelere öncü ve sürükleyici yatırımlar yapması gerekir.
* Piyasada rekabet şartlarının oluşturulması, oligopol piyasaların önlenmesi gerekir.
* Tasarruf faizleri ile kredi faizleri arasında, makul bir kâr marjını içerecek denge kurulmalıdır.
* Yurt dışına kaynak çıkışı iç tasarruf oranını düşürüyor. Önlenmesi gerekir.
* Dış rekabet gücümüzü artırmalıyız. Düşük kur uygulaması ve sıcak para için önlem almalıyız.
