Perşembe günü 1 Amerikan Doları 3 Türk Lirası'na alıcı buldu.
Son 7 gün içerisinde yüzde 10 değer yitiren Türk parası yıllık bazda ise yüzde 25 oranında eridi.
Dolar niçin yükseldi?
1-SİYASET: Politikacılar maalesef ülke menfaatinden çok kişisel hırsları ile hareket etti ve büyük umutlar bağlanan koalisyon gerçekleşmedi. Özellikle AKP-CHP koalisyonu için şartlanan piyasalar bu beklenti olmayınca hayal kırıklığına uğradı. Seçimlerin üzerinden neredeyse 3 ay geçmesine rağmen ortaya bir hükümetin çıkmaması ekonomiyi sarstı.
2-İÇ KARIŞIKLIK-TERÖR: Dövizin yükselişindeki bir başka etken ise Güneydoğu'da yaşanan terör olayları. Her gün şehit haberleri Türkiye'de iç savaş korkusu ile bazı kişilerin dövize saldırmasına neden oldu. Nitekim bu korku ile Türkiye tarihinde ilk kez döviz mevduat hesapları normal hesaplara ulaştı.
3-ÇİN-ASYA GELİŞMESİ: Çin'in art arda yaptığı devalüasyonlar ve Asya piyasasında yarattığı deprem doğal olarak Türkiye'yi de olumsuz etkiliyor.
4-FED FAİZ ARTIŞI: Amerikan Merkez Bankası FED, aylardır bağırıyordu: Faiz artışı yapacağım. Ancak Türkiye'de ise günü kurtarma hesabı yapıldı ve "hele bir o gün gelsin" denildi. İşte o gün geldi ve FED faiz artışı yapacağını resmen açıkladı. FED'in faiz artışına girmesi halinde Türkiye gibi sırtını dışarıdan gelen paraya dayamış ülkeler için felaket olacağını açıklayan İngiliz Financial Times gazetesi, ilerleyen tarihlerde daha ciddi bir kriz bekliyor.
5-BECERİKSİZ MERKEZ BANKASI: Brezilya gibi bizimle aynı kategorideki ülkeler art arda faiz artırımı yaparak olası FED krizinin etkisini yumuşatmaya çalışırken, politik baskılara boyun eğen Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, maalesef kılını bile kıpırdatmadı. Son faiz artış beklentisi de boş çıkınca döviz hızla 3 liraya çıktı. Merkez Bankası her ne kadar özerk gibi görünse de maalesef politikacılardan korkan bir kurum.
Şimdi ne olacak?
Doların 3 lirayı görüp tekrar 2.905'e kadar gevşemesi hiçbir şeyin düzeldiği anlamına gelmez. Ok yaydan bir kez çıktı. Bundan sonra Türkiye'de çok ciddi tedbirler alınmadığı sürece maalesef kriz kaçınılmaz olacaktır. Aklı başında ekonomistler son 2 yıldır bağırıyor, "cebinizdeki her kuruşu saklayın, harcamayın kötü günler geliyor" diye.
Türk insanı ne yaptı?
Çılgınca borçlandı ve harcamaya devam etti. Daha Perşembe günü açıklanan verilere göre, vatandaşların bankalardan kullandığı kredi miktarı bir haftada yaklaşık yüzde 1 artmış. Bu saatten sonra kullanılan kredi sadece borcun borçla döndürülmesi anlamına geliyor. Ancak son iki yıl tıpkı 'Ağustos Böceği' gibi yaşayan kimdi?
Elin Amerikalısının bankalara satması için verdiği paraları konut kredisi, tatil kredisi, ihtiyaç kredisi, evlilik kredisi, araç kredisi gibi daha onlarca bahaneyle alıp yiyen kimdi?
Türkiye bol para döneminde trilyonlarca lirayı toprağa gömdü. Bugün inşaat sektörü halen fren tutmuyor. Konut satışları bir önceki aya göre yüzde 20 dolayında yükseliyor. Konut fiyatları her yıl katlanıyor.
Soruyorum: Bu ülkede ekonomik olarak ne oldu ki konut fiyatları bu kadar arttı. Bu bir oyundu. Ve biz bu oyuna maalesef geldik.
Arz talep oyunu basit bir hikaye ile anlatılır:
Günün birinde köye biri gelir ve köylüye ahırdaki eşeğini satması için 20 lira teklif eder. 10 liralık eşeğe 20 lira verilince köylü hemen satar. Köylü gece mutlu girdiği yatakta uyuyamaz. Bu adam 10 liralık eşeğe 20 lira verdiyse mutlaka iyi bir şey vardır diye gider ve 20 liraya sattığı eşeğe 30 lira vererek geri alır.
İşte Türkiye'deki konut çılgınlığı da böyle. Türkiye zenginleşmedi. Yeni fabrikalar, üretim için yeni tesisler açılmadı. Türkiye tam tersi her şeyi sattı yedi ama borç para ile sürekli AVM'lerde alışveriş yaptık, ev ve yazlık aldık durduk.
Hele bir o gün gelsin diyen Türkiye için o gün geldi.
Allah yardımcımız olsun!
