İhracat neden azalıyor? İthalat neden artıyor?

Mart ayında ihracat yüzde 17.8 azaldı. İthalat yüzde 3.1 oranında arttı.

Ocak-Mart döneminde ihracat yüzde 4 azaldı, ithalat yüzde 10.3 oranında arttı.

Merkez Bankası 2003 yılı ve TÜFE bazlı reel kur endeksine göre, TL yaklaşık yüzde 30 daha düşük değerdedir. Bu durumda ihracatın patlaması gerekir. Çünkü TL maliyeti olarak bakarsak başka ülkelerin bir dolara ihraç ettiği bir malı, biz 70 cent'e kadar satabiliyoruz.

İthalatın da tersine düşmesi gerekiyordu. TL yüzde 30 düşük değerde olduğu için ithal malı bizde denge kuruna göre yüzde 30 daha pahalı demektir.

O halde neden tam tersi gerçekleşiyor?

1. Mart ayı küresel kriz ayı olduğu için dış talep azaldı ihracatımız da azaldı. Ama, önceki aylarda da ihracatımız azalmıştı. Bunun nedeni ihracatta kullanılan ithal girdi payının yüksek olmasıdır. O kadar ki bu pay bazı sektörlerde yüzde 80'lere kadar çıkmaktadır. Bu şartlarda TL'nin düşük kalmasının rekabette etkisi de zayıflamış olmaktadır. İlave olarak Türkiye'de ihracat politikası yetersiz ve ihracat destekleri zayıf demektir.

2. Aşağıdaki tabloda ithal BEC (geniş ekonomik grup olarak sınıflama)'ya göre, ithalatın yapısı yer almaktadır. Bu tablodan da görüldüğü gibi aramalı ithalatı her zaman toplam ithalatın dörtte üçünden fazlasını oluşturmaktadır. Çünkü üretimde ithal hammadde ve aramalı girdi oranı yüksektir. Söz gelimi iplik ithal etmezsek kumaş üretemeyiz. 2012 öncesi, TL'nin aşırı değer kazanması nedeniyle ithalat daha ucuz gelince, herkes aramalı üreten fabrikaları kapattı. Şimdi de aynı herkes yatırım ortamı olmadığı için bu yatırımları yeniden yapmıyor.

3. Toplam ithalat içinde, yatırım malı ithalatının payı düşüktür. Bu payın yüzde 13 dolayında olması yeni yatırım yapılmıyor teknoloji ithal edilmiyor anlamındadır.

Çünkü, yüzde 10 mevcut yatırımların amortisman oranıdır. Bu oranda zaten eskiyen makinalar için parça ve teknoloji ithalatı gerekiyor. Yeni yatırımları, güven ortamı, hukukun üstünlüğünde ve demokraside geri düşmemizi engelliyor.

4. İthalatın yüzde 11 kadarını tüketim malı oluşturuyor. TL bu kadar düşük değerde iken ithal tüketim malı pahalı demektir. Ancak Türkiye de gelir dağılımı bozuktur. Gelir dağılımının bozuk olması, gösteriş amaçlı tüketimin yaygın olmasına neden oluyor. Ne kadar pahalı olursa olsun her zaman ithal malını tercih edenler vardır.

Türkiye de gelir dağılımının bozuk olması, piyasada da ikili bir yapı oluşturdu. 250 liraya yerli ceket var, 6.000 liraya ithal ceket var.

Ne yapmamız gerekiyor?

İlk şart olarak yatırım ortamı oluşturmalıyız. Güven ortamı oluşturarak ve aramalı ve hammadde üretimine destek vererek ithal ikamesi politikası uygulayarak, ithal ara mallarını içeride üretmeliyiz.

Devletin geçici olarak piyasaya girip, ithal girdilerin bir kısmını doğrudan üretmesi gerekir. Sonrasında devlet sermayeyi işçilere çalışma karşılığı ve yerli halka ucuz hisse senedi olarak dağıtıp, aynı zamanda sermayenin tabana yayılmasının yolunu açmalıdır.