Hukukun üstünlüğü tartışılamaz
2020-2021 adli yılın açılışı nedeni ile yürütme, muhalefet ve kurumlar, farklı yorumlar yaptılar. Sanki herkes hukuka kendi penceresinden bakıyor. Bu durum endişe vericidir. Hukukun üstünlüğünü zedeler.
Hukuk, sosyal ve ekonomik yaşamın altyapısını oluşturur.
Rekabetin, ticari ilişkilerin, iş ilişkilerinin, borç-alacak ilişkilerinin, mülkiyet haklarının düzenli bir hukuki altyapısı olmadan, istikrarlı büyüme ve kalkınma sağlayamazsınız. Devlet planlama yapamaz. Belirsizlik artar. Güven bunalımı ortaya çıkar. Mülkiyetin güvence altına alınmadığı piyasa ekonomisi çalışmaz. Kimse yatırım yapmaz. Bunun içindir ki hukukun üstünlüğü evrensel bir değer olarak benimsenmiştir.
Hukukun üstünlüğü, temel olarak hukukun bir topluluktaki veya ülkede etkili olduğunu; devlet erkini elinde tutan siyasi veya bürokrata karşı üstünlüğünü ifade eder. Hak ve Adalet üstünlüğü olarak özetlenebilir.
Hukuki güvencesi olmayan insanların geleceği de güvence altında olmaz.
Hukuki altyapısı olmayan ülkelerde insan hakları da olmaz. Bunun içindir ki hangi ülkede olursa olsun darbe dönemlerinde ve dikta rejimlerde insanlar yurt dışında yaşama alternatifleri ararlar.
Türkiye, Başkanlık sistemine geçtikten sonra yurt dışında yaşamak isteyenlerin sayısı arttı. Yurt dışına sermaye transferi arttı. Beyin göçü arttı ve yurt dışında konut alanlar arttı. Bunlar tesadüf değil, hukuki güven sorunu oluştuktan sonra ortaya çıkan gerçeklerdir.
Gelişmekte olan ülkelerin gelişmesini tamamlayabilmeleri için; Mülkiyet haklarının güvenceye alınması, cinsiyet eşitliğinin sağlanması, ekonomik ilişkilerin düzenlenmesi gerekir. Herkese özgür çalışma hakkı veren sürdürülebilir geçim imkanı sağlayan, hukukun üstünlüğü gereklidir. Gelişmekte olan ülkelerde despotik yapı, siyasi ayırımcılık, partizan kollama ve popülizm, hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığını askıya alan uygulamalardır.
Vatandaş olarak insanı en çok üzen sorun Türkiye'nin hukukun üstünlüğü endeksinde son sıralara düşmesidir. Dünya Adalet Projesi, 2019 hukukun üstünlüğü endeksinde; ülkemiz 126 ülke içinde 109 sıradadır.
Hukukun üstünlüğü endeksinde son sırada 101-126 sırasında kalan 25 ülke içinde aynı zamanda Fredoom House insan hakları siyasi özgürlükler endeksine göre özgür statüde ülke yoktur. Bu ülkelerden 13'ü özgür olmayan 12'si de kısmen özgür statüde olan ülkelerdir.
Yine hukukun üstünlüğü endeksindeki bu son 25 ülkenin hiç birisi kalkınmış ülke değildir. Bunlar arasında fert başına gelirin en yüksek olduğu ülke Türkiye'dir. Türkiye de fert başına GSYH 9346 dolardır. Diğer kalan 24 ülkede fert başına gelir 5000 dolar ile 500 dolar arasındadır. Türkiye, bu ülkeler arasında olmayı hak etmiyor.
Kaynak; Hukukun Üstünlüğü Endeksi Dünya Adalet Projesi 2020 Raporu, Fert Başına GSYH İMF (2018) verileri; Özgürlük: Fredoom house 2020 Dünya Özgürlük raporu
