Güven krizi

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), hizmet sektörü (finans hariç), perakende ticaret sektörü ve inşaat sektörü olarak üç sektörde; ve yine tüketiciler nezdinde, anketler yaparak güven endekslerini açıklıyor.

Bu endeksler üretici ve tüketicilerin bugün itibariyle ne durumda olduklarını ve gelecek dönem için beklentilerini ortaya koymaktadır. Beklentiler ekonominin geleceğini belirlemede etkilidir..

Eylül 2018 Endeksleri, üreticide ve tüketicinin panik içinde olduğunu, güven krizi yaşadıklarını gösteriyor.

Ekonomik krizler güven krizi ile başlar. Üreticinin ve tüketicinin morali bozuk olursa, ekonominin iç dinamikleri çöker. Dibe vurmadan da düzelmez.

Sektörel güven endeksleri içinde, hizmet sektörü ve perakende ticaret sektörü güven endeksi geçen sene Eylül ayında 100' ün üstünde idi. Yani güven vardı. Bu sene Eylül ayında 100'ün çok altına düştü. Güvensizlik oluştu.

İnşaat sektörü geçen sene de güven sınırı altındaydı bu sene daha çok düştü.

Tüketici güven endeksi ise geçen sene de düşüktü, bu sene adeta dip yaptı. Aşağıdaki grafik.

Tüketici Güven Endeksi 2004 yılı Eylül ayında 89.6 idi. Kriz yıllarında geriledi, 2008 yılında 67.5 oldu. Ne var ki bu gün kriz yıllarının da altına düştü.

Güven kaybı neden bu kadar hızlı düştü?

1- Enflasyon hedefini tutturmadığı için, siyasi iktidarın faiz baskısı nedeniyle Merkez Bankası'na olan güven kayboldu.

2- Fetö terörü devlette yönetim ve denetimin yetersiz olduğunu gösterdi. Orduya güven azaldı.

3- Tekelci yandaş medya oluşturulması ve gazetecilerin hapsi demokrasi ve özgürlük sorunu yarattı.

4- Anayasa Mahkemesi kararlarının uygulanmaması, bazı yargı kararları toplumda endişe yaratı ve yargı bağımsızlığı tartışılmaya başlandı .

5- Suriye sorunu, 3.5 milyon Suriyeli, Batı'dan uzaklaşma, gelecek için risk olarak görüldü.

5- Kur artışı üreticiyi ve tüketiciyi zora soktu. Fiyatlarda panik oluştu.

Aslında kur artışı, madalyonun tersi TL'nin değer kaybı ile tüketici güveni arasında doğrusal bir ilişki vardır. Bu ilişki, İşletme Araştırmaları dergisinde yayınlanan İbicioğlu, Kapusuzloğlu ve Kara tarafından bir ampirik analizde test edilmiştir.

Araştırma sonucu olarak "Elde edilen ampirik bulgular incelendiğinde, Türkiye'de tüketici güven endeksi ile döviz kuru arasında hem uzun hem de kısa dönemde bir ilişkinin olduğu görülmektedir." deniliyor.

Sonuçta üretici de tüketici de hem bugünkü durumdan memnun değil, hem de gelecekten umutsuz görünüyor. Aşağıdaki tabloda bu durum açıkça görülüyor.

***