Bilim adamları, 12 bin yıllık Göbeklitepe''nin dünyanın bilinen ilk mabedi olduğunu öne sürdüler. Kur''an-ı Kerim Al-i İmran suresinin 96. ayetine göre Kâbe yeryüzündeki ilk mabettir.
Elhamdülillah Müslümanım, elbette ki Kur''an-ı Kerim''in ayetine inanıyorum.
Kültür ve Turizm Bakanlığı resmi web sitesinde Göbeklitepe için şu görüşe yer veriyor:
"Alanın gerçek değeri, 1994 yılından sonra başlatılan kazı çalışmaları ile ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu çalışmalar sonrasında, Göbeklitepe''nin 12.000 yıl öncesine uzanan bir kült merkezi olduğu anlaşılmıştır."
Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre "Kült" kelimesinin Türkçe karşılığı "Din" kelimesidir.
Bu durumda Bakanlık da Göbeklitepe''nin bilinen ilk din merkezi olduğunu kabul etmektedir.
Dinler tarihi konusunda araştırmalar yapan dostum Ömer Sağlam''ı davet ederek bu konudaki sorularıma yanıt aradım.
- Kabe ilk olarak ne zaman kim tarafından inşa edildi?
Sağlam: Kabe''nin ilk kimin tarafından yapıldığı tartışmalıdır ve rivayetlere ya da efsanelere dayanmaktadır.
Kabe''yi ilk olarak inşa eden kişinin Hz. Adem peygamber olduğu rivayet edilir. Ancak Kabe denilince de Hz. İbrahim akla gelmektedir.
- Hz. İbrahim hangi tarihte yaşadı?
Sağlam: Günümüzden 4000 yıl önce yaşadığı Tevrat''ı esas alan kaynaklar tarafından söyleniyor.
Hz. İbrahim''in Mekke''ye yapmış olduğu ticari seferlerinden birisinde kendi Tevhit dini olan Hanifliğin mabedi olan Kâbe''yi yeniden inşa ettiği rivayet ediliyor...
- Hz. İbrahim Kabe''yi tavaf ederek hac görevini o tarihte mi başlattı?
Sağlam: Eski bir yerleşim ve hatta dönemine göre gelişmiş bir ticaret merkezi olan Mekke''de her din mensubu kendi mabedinin etrafında ibadetini yerine getiriyordu.
Hz. İbrahim''in Kabe''yi yeniden inşa ettikten sonra o dönemdeki ibadet usullerini örnek alıp, Kabe''nin etrafında dönerek hac ibadetini yapmaya başladığına inanıyorum.
İslami kaynaklarda, Hac ibadetinin Kabe''yi ilk inşa eden Hz. Adem''den itibaren yapıldığına ilişkin bilgiler de var.
Bu da Hac ibadetinin insanlık tarihi kadar eski olduğunu gösteriyor.
- Kâbe''yi ilk inşa eden kişi Hz. Adem ise hangi tarihte yaşadığını nasıl tespit edeceğiz?
Sağlam: Aslında dini kaynaklarda özellikle Tevrat''ı esas alan kaynaklarda bu konuda bazı tarihler yer alıyor.
Örneğin Milattan Önce 5500/5750 diyenler olmuş. Örneğin Prof. Dr. Mustafa Erdem''in, ''Hz. Adem'' kitabının 27. sayfasında kaynak gösterilerek bu tarihe yer veriliyor. Ancak bu tarihler uydurmadır.
- 3 dinin 3 kutsal kitabı olduğunu kabul ediyoruz Müslümanlar olarak. Bu durumda kutsal kitaplarda verilen tarihlerle, bilim adamlarının verdiği tarihler örtüşmüyor mu?
Sağlam: Elbette örtüşmüyor. Esasen kutsal kitaplar birer tarih kitabı da değildir. Kutsal kitaplarda tarihler de yoktur.
Bu tarihler sadece kutsal kitaplardaki ayetlerin yorumlanması sonucunda ortaya çıkan tarihlerdir.
- Peki, 12 bin yıl önce yapıldığı bilim adamları tarafından iddia edilen Göbeklitepe için "ilk mabet" tanımı doğru mudur?
Sağlam: Kabe''den ayrı olarak yani dini literatürdeki bilgileri bir tarafa bırakacak olursak şimdilik, "Göbeklitepe için bilinen ilk mabet" denilebilir."
- O zaman Kabe için, "ilk mabet" diyemeyiz değil mi?
Sağlam: Kabe''nin ilk kez ne zaman yapıldığı bilimsel olarak ortaya konulmadıkça, Göbeklitepe veya bulunacak daha eski bir mabede "Dünyanın en eski mabedi" denilemez.
- Kabe''de arkeolojik araştırma yapılabilir mi?
Sağlam: Bugünkü şartlarda yapılabileceğini sanmıyorum. Belki bazı inançlarımızın ya da dini kabullerimizin sarsılacağı endişesinden ya da korkusundan yapılmıyordur. Bilimsel testlerden kaçınılıyor olabilir.
Mesela Hacer-ül Esved adı verilen kutsal taşın Kabe''nin ilk yapıldığı tarihte bulunduğu yere konulduğu kabul ediliyor. Bugün o taş hala orada ve bu tarihi ve kutsal taşa uygulanacak bir bilimsel test ile Kabe''nin yaşı hakkında yaklaşık bir tarih ortaya çıkarılabilir.
Aslında bilimin ulaştığı sonuçlara inanıyorsak ki inanıyoruz, bugün Topkapı Sarayımızda Kutsal Emanetler arasında bulunan ve Peygambere ait olduğu söylenen diş ve sakal gibi emanetler de bilimsel teste tabi tutulabilmelidir.
Örneğin Peygamberimizin hırkasının imalat tarihi ortaya çıkarılabilir. Bunlardan korkmamak lazım.
