Global ekonomi nereye gider?
2023 dünya ekonomik konjonktürü düşüş yönündedir. Bu tespiti, GSYH'da büyüme, enflasyon ve gelişmekte olan ülkelerde dış borç sorunu olarak değerlendirebiliriz.
1)IMF, 2023 Global Büyüme Oranı'nı yüzde 2,8 olarak tahmin ediyor. 2021 yılında küresel ortalama büyüme oranı yüzde 5,7 olmuştu.
2023 en düşük büyüme Euro Bölgesinde bekleniyor. IMF tahmini yüzde 0,7'dir. Yine IMF tahminine göre; gelişmekte olan ülkeler büyüme ortalaması yüzde 3,9, Türkiye'de ise 2,7'dir.
IMF 2023 Büyüme Tahmini (Yüzde I):
Global ekonomi; 2,8
Gelişmiş ülkeler; 1,3
Euro Bölgesi; 0,7
Gelişmekte olan ülkeler; 3,9
Türkiye; 2,7
Dünyada düşük büyümenin nedenleri;
Küreselleşme, global ekonomide spekülatif hareketlerin artmasına, piyasada kırılgan yapının oluşmasına neden oldu.
2009 krizinin nedenleri;
Bankalarda sermaye yetersizliği ;
Kredi riski;
Kısa vadeli kredilerle finanse edilen riskli varlıklarının yüksek oranda olmasıydı.
Bu kriz; para, faiz ve destek politikaları ile atlatıldı. Reel ekonomi dikkate alınmadı. Bu nedenle bu önlemler kırılganlığı önleyemedi. Sermaye piyasasının aşırı kırılgan olması yatırımları engelledi. Covid 19 da tedarik sorunları yaratınca üretimde düşme oldu.
Rusya-Ukrayna savaşı, sermaye hareketlerini yavaşlattı. Rusya ile ilgili riskleri artırdı. Söz gelimi savaş öncesi Rusya'nın CDS oranı 210 baz puandı. Bugün 13 775'tir. Rusya dünyanın en riskli ülkesi oldu. Ama doğal gazda alternatif ülkelerle anlaştı ve sorununu çözdü .
Enflasyonla mücadele için ülkeler faiz oranını artırdı , reel faiz politikasına geçildi. Eksi reel faiz özel sektör firmalarını rehavete sokmuştu. Yeni şartlara uyum sağlamaları gerekir.
Bu sorunlar, 2023 yılı içinde kısmen, 2024 yılında ise tamamen çözülecek ve global büyüme artacaktır.
2)Dünya faizi artırdı, enflasyonu kontrol etti.
ABD'de 2022 yılında TÜFE oranı artmaya başladı ve Mayıs ayında yüzde 9,1'e yükseldi. Faiz oranı yüzde 0-25 seviyesinde idi. FED, Nisan ayından başlayarak faizleri artırdı. Şimdi faiz oranı 5-25'dir ve TÜFE oranı da yüzde 5'e geriledi. Avrupa Merkez Bankası da aynı uygulamayı yapıyor.
Nisan 2023 itibariyle bazı ülkelerde ve Euro Bölgesi'nde enflasyon oranları yıllık yüzde olarak şöyledir :
ABD; 5,0
Euro Bölgesi; 7,0
Çin; 0,7
Brezilya; 4,65
Endonezya; 4,33
Rusya; 3,5
Türkiye; 43,68
Dünya enflasyonla mücadele için büyümeden taviz verdi. Dünyanın reel faiz uygulamasına geçmesi, piyasa dengelerinin yeniden oluşmasını sağlayacaktır. Zira enflasyonun ortaya çıkan gelir dağılımını bozma etkisi, belirsizlik yaratma ve yatırımları engelleme etkisi, orta ve uzun dönemde sosyal ve ekonomik dengeleri, büyümenin aksamasından, daha çok bozuyor.
3)Gelişmekte olan ülkelerin dış borç sorunu, global ekonomiyi tehdit ediyor.
Covid 19, bu ülkelerde özel sektörün vergi kapasitesini düşürdü. Kamu gelirleri azaldı. Ayrıca pandeminin finansmanı nedeni ile kamu harcamaları arttı. Devletin iç ve dış borçları arttı. Üretimde kesinti olması ve girdi maliyetlerinin artması sebebi ile özel sektörün de dış borçları arttı.
2009 yılında 4,1 trilyon dolar olan gelişmekte olan ülkelerin dış borç stoku 2022 yılında 11,1 trilyon dolara yükseldi.
Dahası dünyanın reel faize geçmesi, gelişmekte olan ülkelerin dış borçlarını daha pahalı çevirmeleri demektir. Mamafih dış borçlarda temerrüt risk primi olan CDS oranları da arttı.
Aşağıdaki tabloda uluslararası piyasalarda 5 yıllık tahvilleri olan ülkelerin kredi notu ve CDS oranları yer almaktadır. Rusya 1377,17 baz puan ile dünyada en riskli ülkedir. İkinci sırada 1831,90 baz puanla Mısır ve üçüncü sırada 552,77 baz puanla Türkiye geliyor.
Gelişmiş ülkelerde CDS oranı 10-20 baz puan arasındadır.
