Dolar 3 lirayı geçince, elinde dolar tutanlar satma hesabı yapmaya başlıyorlar. Dün öğlen dolar kuru 3.0762 olmuştu. Dolara bağlı altın fiyatları da artıyordu.
Bir ay öncesi Eylül ortasında dolar kuru 2.9776 idi ve Merkez Bankası TÜFE bazlı reel kur endeksi de 99.45 idi. Yani TL biraz değerli idi. Buna göre hesaplarsak, aynı reel kur endeksi dün için 102.762 oldu. Yani dolar yüzde 2.5 daha değerli oldu.
Kur daha da artarsa, ithalatçı zorlanır, dış borçların TL karşılığı artar, kasasında dolar tutanlar TL karşılığı değer artışının vergisini öder. TL düşük kaldığı yıllarda Türkiye ithalat cenneti oldu. İhracat zorlandı.
En doğrusu denge kurudur... Dolar reel denge kuru kabaca bir hesapla 2.98'dir.
Artık kur artışlarını reel dengelerden çok, raiting kuruluşlarının kredi notu derecesi, FED'in faiz artırma beklentileri etkiliyor. Moody's'ten sonra FİTCH'in de Türkiye'yi yatırım yapılamaz, spekülatif derecesine düşüreceği anlaşılıyor. Düşürürse bir miktar doğrudan yabancı sermaye çıkışı olur ve dolar etkilenir.
Ancak dolar hesabı yapanlar enflasyonu da unutmasınlar... Kaba bir hesapla, reel kurun aynı kalmış olması için, iki zaman arasında TL enflasyonu ile dolar enflasyonu arasındaki fark kadar TL'nin artması gerekir. Söz gelimi herhangi bir yıl için TL enflasyonu yüzde 8, dolar enflasyonu yüzde 2 ise, TL'nin yüzde 6 artması gerekir ki reel kur değişmesin.
Söz gelimi 2015 Eylül ayında dolar kuru 3.0218 idi. Aradan bir yıl geçti 2016 Eylül ayında dolar kuru 2.9776 oldu. Nominal olarak dolar kuru yüzde 1.51 oranında kayıp getirdi. Ancak enflasyonu katarsak reel kayıp yüzde 8.19 oldu. (Aşağıdaki tablo.)
*****************************
Finansal Yatırım Araçları Yıllık Nominal ve
Reel Getiri Oranları (Yüzde)
Eylül 2015 Eylül 2016
------------------------------ ----------------------------
Nominal Getiri Reel Getiri Nominal Getiri Reel Getiri
Mevduat Faizi 4,96 - 2,77 9,57 2,13
BİST 100 - 6,47 - 13,36 5,61 - 1,56
Dolar 36,17 26,41 - 1,51 - 8,19
Euro 18,57 9,84 - 1,80 - 8,46
Altın 23,18 14,11 16,59 8,68
DİBS 3,94 - 3,71 15,51 7,67
TÜFE Oranı 7,95 - 7,67 -
Kaynak: TÜİK
***************************************************
TÜİK'in açıkladığı finansal yatırım araçlarının Eylül ayında bir yıllık reel getirisi dövizde ve borsada eksi oldu.
Mevduat faizinin geçen sene reel getiri oranı eksi olmuştu. Hatta 2012 yılından beri her yıl eksi olurken, bu Eylül'de yüzde 2.13 brüt reel getiri sağladı. Bu brüt faiz üstünden, yüzde 10 ile yüzde 15 stopaj düşüldükten sonra ele geçen net faiz kalıyor.
BİST 100 Endeksi reel getirisi geçen sene de, bu sene de eksi oldu.
Altın geçen sene yüzde 14.11 bu sene ise yüzde 8.68 reel getiri sağladı. Finansal tasarruf araçları içinde en yüksek getiriyi altın sağladı. Altının dünyada artmasının bir nedeni kağıt paralara olan güven azalması, bir nedeni de başta Çin olmak üzere birçok ülkede merkez bankalarının rezervlerinin bir kısmını altına çevirmeleridir.
