Faizde serap etkisi
2009 yılında, Meclis'te bütçe görüşmeleri sırasında, Başbakan Erdoğan kürsüde enflasyonu ve faizleri düşürdüklerini söylüyordu... CHP Genel Başkanı Deniz Baykal'a dönerek, "Sizin Maliye Bakanı olduğunuz yıllarda faizler çok yüksekti. Neden düşürmediniz" diye sordu? Ben ve Mustafa Özyürek ayrı ayrı 1974 faiz oranlarına baktık, 1974 MB reeskont faiz oranı yüzde 9 ve mevduat faiz oranı da yüzde 9 idi. Sayın Deniz Baykal da çıktı kürsüde bu oranları söyledi. Anlaşılan o zaman Sayın Başbakan'a bilgi veren danışmanları 1980'li yıllarla o yılları karıştırmışlardı... Zira o yıl tersine reel faiz eksi idi. Çünkü aynı yıl enflasyon oranı da yüzde 18.70 idi.
Başbakan faizleri konuşurken, ben de yerimden ''Reel faizleri konuşun'' diye laf atardım... O da "Hoca sen kitaplarına bak... Piyasayı biz biliriz..." derdi
Bizim gibi yüksek enflasyon yaşayan ülkelerde, enflasyon faiz için serap etkisi yaratıyor. Eğer faizi ve etkilerini tartışmak ve bir faiz politikası oluşturmak istiyorsak, reel faizi dikkate almalıyız.
Şubat ayı yıllık TÜFE oranı yüzde 10.13 çıktı. Geçen sene şubattan bu sene şubata Merkez Bankası ortalama fonlama maliyetinin yıllık ortalaması 9-9.50 arasındadır. Yani reel faiz çok düşük yüzde 0.067'dir.
TÜİK, finansal yatırım araçlarının reel getiri oranını açıkladı. Mevduat faizi ve Devlet İç Borçlanma faizleri 4 yılda eksi reel faiz getirdi. (Aşağıdaki tablo.)
**************************
Şubat Ayında Faizlerin TÜFE'ye Göre Yıllık Reel Getirisi
------------------------------------------------------------------------------------------------
Yıllar Mevduat Faizi DİBS
---------------- ----------------------------- ---------------
2014 - 1,98 - 1,93
2015 - 2,22 2,14
2016 - 3,57 - 7,41
2017 - 0,06 - 0,21
2013 Şubatındaki 100 Liranın
2017 Şubat Reel Değeri 95,35 85,88
*****************************************
Ayrıca faiz üzerinden yüzde 15 kadar stopaj şeklinde alınan vergileri de katarsak, mevduat sahibinin eline geçen faizin daha da düşük kaldığını görebiliriz.
2013 şubat ayında mevduata yatırılan 100 liranın, reel satın alma gücü 4 yıl sonra 2017 şubat ayında 95.35 liraya düşmüştür. Yani mevduat sahibinin parası erimiştir. Aynı şekilde devlet iç borçlanma senetlerine yüz lira yatıranın parasının reel satın alma gücü 85.88 liraya gerilemiştir.
Devlete borç verenler, Devlet iç borçlanma senetlerinde eksi faiz alanlar, hazineye gelir transferi yapmış oluyorlar. Bir nevi gizli vergi, enflasyon vergisi vermiş oluyorlar.
Aşağıdaki grafikte, düz çizgide Merkez Bankası 2011 yılından beri günlük fonlama maliyetleri verilmiştir. Kesik çizgiler ise, Enflasyon trendini gösteren 12 aylık ortalama TÜFE oranlarını göstermektedir. Grafikten, faiz ve enflasyon arasında doğrusal bir ilişki olmadığı anlaşılıyor.
***
MB Fonlama Maliyeti ve 12 Aylık Ortalama TÜFE Oranları
***
İki nedeni var :
Bir: Türkiye'de istikrarı yapısal sorunlar bozuyor. Enflasyonu kur hareketleri daha çok etkiliyor. Para ve faiz politikaları bu şartlarda etkili değil. Düşük kurda üretim ithalata bağımlı hale geldi. Şimdi yüksek kurda firmalar zora girdi.
İki: Bir politika aracı olarak MB faiz politikası yoktur. Bunun temel nedeni siyasi baskılardır. Eğer başkanlık sistemi gelirse, MB'in büyük olasılıkla bağımsızlığı da kalkacaktır.
