Faiz oyunu piyasayı bozuyor (I)

Beş yıl öncesine kadar, ekonominin düşük kur yüksek reel faiz tuzağına düştüğünü yazardık. Bu nedenle giren kontrolsüz sıcak paranın kırılganlığı artırdığını, aynı nedenle üretimin ithal girdi bağımlısı olduğunu da söylerdik.

O zamanlar, siyasi iktidarın faiz konusunda fazla sesi çıkmazdı. Zira ekonomi yönetimleri, düşük kur-yüksek reel faiz ile, sıcak para ve spekülatif sermaye çekmek isterdi veya mevcut olanların kaçmasından korkardı.

Geldiğimiz noktada, kur reel olarak değerlendi. Reel faizler de eksiye döndü.

Bugün Cumhurbaşkanı ''Faizler yüksek iki haneli oldu... Düşürmek lazım'' şeklindeki talebine, ekonomi yönetiminden itiraz gelmiyor. Genelde de faiz konusu ya tartışılmıyor veya faizler kasıtlı yüksek deniliyor.

Gerçekte ise Cumhurbaşkanının söylediği nominal faizlerdir. Enflasyon oranı sıfır değilse faizleri nominal faiz oranları ile değerlendirmek, gerçeği görmemizi engeller. Zira nominal, yani görünen faizleri enflasyon aşındırır.

Söz gelimi, bir ekonomide nominal faiz oranı yüzde on ve o yıl gerçekleşen enflasyon oranı da aynı şekilde yüzde 10 ise reel faiz oranı sıfır demektir.

Reel faiz oranı, nominal faizden gerçekleşen enflasyonun etkisinin giderilmesi yoluyla hesaplanan faizdir.

Aşağıdaki tabloda:

1) İlk sütunda, örnek olarak 2005 yılından bugüne kadar, Merkez Bankası'nın ağırlıklı ortalama olarak yayınladığı mevduat nominal faizleri yer almaktadır.

2) İkinci sütunda, mevduat net faizi yer almaktadır. Zira nominal faiz üstünden gelir vergisi stopajı yapılmaktadır. Mevduat sahibinin eline geçen faiz bu stopajdan sonra kalan orandır. Bir yıllık nominal mevduat faizlerinden 2013 yılına kadar yüzde 15 oranında gelir vergisi stopajı yapılmaktaydı, 2013 yılından sonra ise yüzde 13 oranında alınıyor.

3) Üçüncü sütunda TÜİK'in tüketici fiyatları olarak enflasyon oranları yer almaktadır. Kabaca, eğer TÜFE oranı faiz oranından daha yüksekse reel faizler eksi demektir.

4) Dördüncü sütunda mevduat sahibinin eline geçen reel faiz oranları hesaplanmıştır. Reel faiz hesabında, mevduatın yılın ilk günü yatırıldığı varsayılmış ve aynı yıl sonu gerçekleşen enflasyona göre reel faiz oranları hesaplanmıştır.

Reel Faiz = (1+ Net nominal faiz) / (1+ Gerçekleşen Enflasyon)-1x100 formülü ile hesap edilmektedir.

2015-2010 yılları arasında reel faizler yüksektir. 2010 yılında yüzde 1.99 olmuş. 2012 yılı hariç, sonraki yıllarda eksi veya sıfıra yakın olmuştur.

Sonuç: Türkiye' de reel faiz oranları eksidir. Geçen sene 2015 yılında net mevduat faizi 8.12 oldu, enflasyon oranı daha yüksek 8.81 oldu. Bu şartlar altında enflasyonu hiçe sayarak faiz oranları yüksek dersek, faizi bir iktisat politikası aracı olarak kullanamayız. (Yarın devam edecek)