Sanırım bu söylem kulağınıza oldukça yadırgatıcı gelmiş ve çok büyük bir olasılıkla pek inandırıcı da bulmamışsınızdır.
Oysa bu, gerçeğin, somut gerçeğin ta kendisidir…
Enflasyonun tek bir sebebi vardır o da iktidarların uyguladığı ekonomik politikalardır, enflasyon ise bu politikalar sonucunda ortaya çıkan ekonomik bir olgudur sadece.
Şimdi “peki, bir iktidar neden enflasyon yaratmak istesin?” diye sorduğunuzu duyar gibi oluyorum.
Yanıtı çok basit; enflasyon iktidarları ekonomik yükümlülüklerinden kurtarır daha da doğrusu hükümetler için enflasyon, mali yükümlüklerinden kurtulmanın en kestirme yoludur. Enflasyon elbette sadece hükümetleri değil o para cinsinden borcu olan herkesi ve her kesimi de parasal yükümlülüklerinden kurtarır.
Birçok durumda iktidarlar özellikle de ekonominin sağlığını değil de seçilmeyi düşünen popülist iktidarlar hesapsız kitapsız vaatlerde bulunur, bol bulamaç para harcar, kamuda israf zirve yapar ve en nihayetinde bütçe gelirleri bütçe giderlerini karşılayamaz bir duruma gelir. Bu durumda hükümetlerin ödemeleri yapabilmesi, yükümlülükleri yerine getirebilmesi için ya yeni vergi salarak bütçe gelirlerini artırmaları gerekir veyahut da borç bulmaları ya da varlık satmaları. Borç ve varlık satışı elbette ki sonsuz kaynaklar değil, bir yer gelir tıkanılır, bu noktada kestirme çözüm olan para basma, dolaşımdaki para miktarını artırma pahasına yükümlülüklerinden kurtulma kolaycılığına başvurulur. İşte bu noktada da enflasyon yükselmeye başlar. Bu anlattığım mekanizmada görüldüğü gibi enflasyon taammüden enflasyonist politikalar uygulamayı seçen iktidarlar yüzünden ortaya çıkar ve yükselir.
Bakınız, Nobel Ödüllü ekonomist Milton Friedman “enflasyon her zaman ve her yerde parasal bir olgudur” demiştir.
Birçok kişi arz talep değişimleri yüzünden ortaya çıkan değer ve fiyat değişimleri ile enflasyon olgusunu birbirine karıştırır. Oysa enflasyon mal ya da hizmetlerin fiyatlarındaki değişimden değil mal ve hizmetlerin alım satımında kullanılan paranın değerindeki değişimden kaynaklanır. Bu yüzden de enflasyona konu olan para biriminin kullanıldığı ülkelerdeki fiyatlar genel seviyesi sürekli olarak artar.
Böyle ülkelerde sadece mal ve hizmetlerin fiyatı değil daha az enflasyon yaşayan ülkelerin para birimlerinin değeri, yani kurlar da sürekli olarak artar.
Bugün kullanılan kâğıt paraların ve kâğıt paraları temsil eden sayısal paraların altın, gümüş ve benzeri kıymetli maden cinsinden herhangi bir karşılığı yoktur. Sadece kıymetli maden değil herhangi bir rezerv para cinsinden de karşılığı yoktur. Açıkça söylemek gerekirse bugün para devletlerin sıfır faizli sonsuz vadeli senedi hükmünde bir değişim aracıdır yani değeri tamamen itibaridir, paranın kendi başına herhangi bir değeri yoktur.
Bu yüzden de bugün kullandığımız para birimlerinin değerini sabit tutmak son derecede zordur. Bugünkü paralar, aynı bir esnafın senedi gibi geçerliliğini çok büyük ölçüde keşideci olan sahibinin itibarından alır.
En temelde bugün kullandığımız paraların değeri iki unsura:
1-Parayı basan otoritenin itibarına,
2-Dolaşıma sokulan paranın miktarına bağlıdır.
Parayı basan otoritenin itibarı azalır ve/veya dolaşıma sokulan para miktarı artarsa para değer kaybeder, satın alma gücünü yitirir enflasyonda denklem işte bu kadar basit ve nettir.
Burada parayı basan otoritenin itibarını etkileyen en önemli hususlar ise; ülkenin üretim gücü, varlıkları, rezervleri, askerî gücü ve otoritenin rasyonel politikalar uygulayacağına duyulan güvendir.
Özellikle rasyonellik ve güven ilişkisi çok önemlidir çünkü parasal işlemlerden birçoğu geleceğe yönelik işlemlerdir. Tasarruf ve vadeli sözleşmeler ekonomideki geleceğe yönelik işlerden en önde gelenleridir. Yani parayı basan otoritenin sadece bugün rasyonel politikalar uygulaması ve doğru işler yapması da yetmez gelecekte de rasyonel politikalar uygulayacağına ve doğru işler yapacağına dair bir güven olması da gerekir.
Yukarıda bahsettiğim bu enflasyonist politikaları uygulamayacağına dair güven vermeyen herhangi bir iktidarın enflasyonu engelleyebilmesi asla mümkün olmayacaktır.
