Ekonomide sıcak para tuzağı
2012 yılında, 48.9 milyar cari açık var. Ancak kısa vadeli portföy yatırımları ile dış krediler toplamı 57.4 milyar dolardır. Yani giren sıcak para ve dış borç, cari açıktan fazladır.
Kısa vadeli yabancı sermaye menkul değer, örneğin borsada hisse senetleri veya kısa vadeli devlet iç borçlanma senetleri satın almak için gelen ve ayrıca bir yıldan kısa, genel olarak bir ay ve üç ay vadeli mevduat açmak için gelen yabancı sermayedir. Kısa vadeli yabancı sermaye piyasada “sıcak para” şeklinde vasıflandırılıyor. Ekonomiyi ısıtması ve istikrarı bozmasından dolayı bu tür sermayeye uygulamada sıcak para deniliyor. Zira bu tür sermaye girişte döviz bolluğu yaratıyor... Suni bir refah ortamı yaratıyor... İthalata dayalı büyümenin döviz ayağını oluşturuyor... Ekonomi ısınıyor... Ancak iç veya dış ekonomik, siyasi ve sosyal olaylarla birlikte devalüasyon riski arttıkça, geri gitmek istiyor. Ekonomik krizlere neden oluyor... 1997 Güney Doğu Asya ekonomik krizinin nedenlerinden birisi kısa vadeli sermayedir.
2003 yılından sonra, Türkiye’de gittikçe yoğunlaşan ve hızlanan kısa vadeli sermaye girişi fiilen şu sonuçları doğurdu.
Cari açığın finansmanı kur baskısı yarattı...Cari açıktan daha fazla kısa vadeli sermaye ve dış borç girişi, kur baskısı yaratıyor. TL, aşırı değer kazanıyor. Dolayısıyla kontrolsüz kısa vadeli sermaye girişlerinin ilk ve en önemli olumsuz etkisi budur.
Kur baskısı sonucu,Türk Lirası’nın aşırı değer kazanması nedeniyle ithalat malı ucuzladı. Doğal olarak sanayide kullanılan ithal ara malı ve hammaddenin payı arttı. Pamuk, deri, iplik ve birçok hammadde ve ara malları iç üretimi daraldı.
Bazı sektörlerde ithal aramalı ve ham maddeye bağımlılık arttı.
Türkiye’nin ithalatının yüzde 72’si ara malı ve hammadde, yüzde 13’ü tüketim malı, yüzde 15’i ise yatırım mallarından oluşuyor. Yüzde 15’lik yatırım malları içinde, on puanı da mevcut yatırımların amortismanı için yapılıyor.
Sıcak para kırılganlığı artırdı...Kısa vadeli sermaye, spekülatif kazanç peşindedir. Kazancını artırmak için, hızlı hareket eder. İlk olumsuz etkisi kırılganlığı artırmasıdır. Spekülatif piyasanın oluşmasına, borsanın hızlı iniş ve çıkışlarına neden olmuştur.
Kısa vadeli sermaye çıkışı, belirsiz dış borç etkisi yapıyor. Sıcak para stokunun yüksek olması, sürdürülmesi konusunda tereddütler yaratıyor ve psikolojik olarak güvensizlik yaratıyor. Kaldı ki stok yanında kısa vadeli sermayenin çok hızlı girip çıkması da kırılganlığı artırıyor.
Net hata ve noksanın ödemeler dengesindeki payı yüksektir...Kaynağı belli olmayan döviz girişi ekonomide kırılganlığı artırmaktadır... Mali politikalar ve döviz politikası ve mali planlama açısından belirsizlik yaratmaktadır. Cari açığın çözümü konusunda yanlış sinyal vermiş olmaktadır.
Sıcak para yabancı yatırım sermayesini engelledi... Kırılganlığı artırdığı için sıcak paranın olduğu ülkelere uzun vadeli yabancı yatırım sermayesi gitmiyor. Türkiye’ye gelen yabancı yatırım sermayesi , doğrudan uzun vadeli sıfırdan yatırım yapan sermaye şeklinde değil de mevcut işletmelerin tamamını satın alan veya bir kısım payını satın alan yabancı sermaye girişi şeklinde oldu.
Giren doğrudan yatırım sermayesine, Türkiye’de mevcut yabancı yatırımların tevsii ve modernizasyon gibi amaçlarla ithal ettikleri yatırım malları da dahildir.