Dolar temelli dünya düzeni değişecek mi?
2010 yılı Ağustos başında dolar endeksi 76,48 idi. 2020 Haziran başında 96.77 oldu. Demek ki son on yılda dolar endekse giren, Japon Yeni, Euro, Kanada Doları, İngiliz Sterlini, İsveç Kronu ve İsviçre Frangı'ndan oluşmakta olan sepete karşı yüzde 26,5 oranında değer kaybetti. Doların değer kaybı ve Trump sorunu dolara güven kaybı yaşatıyor. Doların değer kaybetmesi ile, Dünyada dolar tutan Merkez bankaları, dolar tasarrufu olan gerçek ve tüzel kişiler dolar tutmaktan dolayı reel satın alma güçlerini kaybetmiş oluyorlar. Dolardaki istikrarsızlık nedeniyle Dünyada dolara karşı tepki birikiyor.
Son on yıldır bazı Merkez Bankaları dolar yanında Euro ve altın da tutmaya başladılar. Çin Merkez Bankası (PBOC) verilerine göre, Çin'in Döviz rezervi Nisan ayının sonunda 107 milyar doları altın olmak üzere toplam 3.1 trilyon dolar oldu.
1971 ilk petrol krizinde ABD Doların altınla ilişkisini kestiğini açıkladı. O günden beri dolara olan güven düşmeye başladı. 1971 yılına kadar bir ons altın 35 dolar idi. 1980 de 800 dolara çıktı. Şimdi 1700 dolara kadar çıktı. 2009 krizinden sonra dolara olan güven iyice azaldı.
Bu paralelde uluslararası platformlarda zaman zaman doların yerini alacak yeni bir dünya parası tartışılıyor. 2009 küresel krizine karşı çözüm arayışları nedeni ile de bu konu 2 Nisan 2009 tarihinde Londra'da yapılan G-20 toplantısında Dünya Parasal Birliğinin oluşturulması üzerinde tartışıldı. Bu tartışmaya göre; IMF parası SDR'nin (Special Drawing Rights-Özel çekme hakları) dünya para birimi olması önerildi.
SDR İMF tarafından çıkarılan uluslar arası bir rezerv para birimidir. Bu para sepetinde; Dolar yüzde 41,73, Euro yüzde 30,93, Yuan yüzde 10,92, Japon yeni yüzde 8,33 ve İngiliz sterlini yüzde 8,09 oranında paya sahiptir.
Türkiye'nin özel çekme hakkı 1071 SDR'dir. Dolar olarak 1,5 milyar Dolar kadardır. Eğer Türkiye özel çekme hakkını kullanmak isterse, SDR'leri ABD Merkez Bankasına devredecek karşılığında 1,5 milyar dolar çekecektir. Buna karşı IMF aracılığı ile faiz ödeyecektir.
IMF'ye üye ülke sayısı 189'dur. Dünya Para birimi oluşturulursa, IMF Dünya Merkez Bankası olacaktır. Ya da yeni bir Dünya Merkez Bankası kurulabilir. Dünya Merkez Bankasının sermayesi tüm üye ülkelerin GSYH ile orantılı olarak oluşturulabilir. Dünya parası çıkarılabilir. Bu yolla gelişmiş ülkelerin IMF de olduğu gibi dünya para birimini kontrol etme ve kullanma imkanları da önlenmiş olur.
Bu günkü para düzeninde ülkelerin Merkez Bankaları da, milli paranın korunması yanında finansal istikrarı da gözetmek zorunda kalıyorlar. Bu nedenle bizim gibi para ikamesi-dolarizasyon yaşayan ülkelerde merkez bankalarının para ve faiz politikası etkili olamıyor.
Para ekonominin kan damarlarıdır. Ancak iktisadi bünyenin de sağlam olması gerekir. 1980 sonrası küreselleşme ile birlikte Dünya finans tuzağına düştü. Piyasalar ve hükümetler spekülasyona teslim oldu. Gerçekte ülkeler reel ekonomi ile ilgili kararlar ve imkanları da tartışmalı ve hükümetler bu alanda işbirliği yapmalıdır.
