Dolar kuru nereye gider?
Türkiye''de, ekonomi denilince önce dolar ve faiz konuşuluyor. Çünkü artık bunlar ekonomik istikrarın temel belirleyicisi oldular. Her ikisi de birbirine bağımlı olarak hem ekonomik istikrarı, hem de halkın refahını doğrudan etkiliyor.
Türkiye de dolar kurunu; Dolar endeksi, Reel faiz oranı, enflasyon ve iktidara olan güven etkiliyor.
1. Dolar Endeksi;
ABD Doları Endeksi (USDX), ABD dolarının yabancı paralar sepetine göre değerinin ölçüsüdür. Endeks değeri için aşağıdaki para birimlerine göre doların değerinin ağırlıklı geometrik ortalaması alınır.
* Avro (EUR), yüzde 57,6 ağırlık
* Japon yeni (JPY) yüzde 13,6 ağırlık
* Sterlin (GBP), yüzde 11,9 ağırlık
* Kanada doları (CAD), yüzde 9,1 ağırlık
* İsveç kronu (SEK), yüzde 4,2 ağırlık
* İsviçre frangı (CHF) yüzde 3,6 ağırlık
ABD ticaret ortaklarının para birimlerinden oluşan bu sepete karşı oluşturulan Endeks, ABD dolarının diğer para birimlerine göre ne kadar değer kazanıp, ne kadar değer kaybettiğini gösteriyor.
Dolar endeksi bir yıl içinde, yüksek oranda değişkenlik gösterdi. Yılbaşında 89,1 iken, Eylül ayında 114,2 ''ye yükseldi ve Kasımda şimdi 106,2''dir. (Aşağıdaki tablo)
Dolar endeksinin düşmesinin nedeni, ABD'' de enflasyon oranlarının beklenin altında gerçekleşmesi (Ekim ayı TÜFE :7,7 ve Çekirdek enflasyon 6,3) ve bu nedenle FED''in faiz artışında yavaşlamaya gideceği tahminleridir. Faiz artışı yavaşlayıp veya kesilince, dolara yatırım talebi azalıyor.
Türkiye de Dolar endeksinin düşmesine paralel olarak TL''de değer kaybı az da olsa geriledi. Eylül ayında döviz sepeti karşısında yüzde 45,49 oranında daha düşük olan TL değeri, Ekim ayında yüzde 44,3''e geriledi.
2. Faiz kararı
2021 son aylarında Hükümet Merkez Bankası faizini düşürmek için, bankanın şifreleri ile oynadı. Ekonomik istikrar için Reel faize inanan herkesi tasfiye etti. Bu nedenle Kur artışı hızlandı. MB reel kur endeksine göre; TL''nin döviz sepetine göre değeri 2021 Ekim ayında yüzde 40,56 düşük değerde iken, Aralık 2021 de yüzde 52,26 ye yükseldi.
3. Enflasyon - istikrar ve güven
Dolar -TL kuru, teorik olarak; TL enflasyonu, eksi dolar enflasyonu kadar artar.
2022 yılında ise kur artışı enflasyon artışı altında kaldı ve 2022 Ekim ayında TL kuru halen yüzde 44,3 daha düşük değerdedir. Yani Ekim 2022 ayında ortalama 18,5631 olan dolar kurunun denge kuru olarak; 10,34 lira olması gerekirdi.
TL''nin düşük değerde olması, hükümetin alacağı yeni bir yanlış kararla daha da düşüyor. Seçim ve popülizm riski kurları artırmak yönünde etkili olur.
Eğer hükümet istikrar önlemleri almaz ise, Yüksek enflasyon ve istikrar sorunu devam edecek ve dolar kuru en az enflasyon kadar artacaktır.
Öte yandan; Türkiye''nin dış borçlarda temerrüt riski arttı. Çünkü dış açıklar arttı. Tüm yabancı kurumlar ve özellikle AB raporlarında; Türkiye''nin Demokrasi, hukuk alanında geri düşmesi tenkit ediliyor. Yolsuzluk algı endeksinde Türkiye''nin dibe vurduğu açıklandı. Bu sorunlar nedeni ile yabancı yatırım sermayesi gelmiyor. Dahası Türkiye dış borçlarını artık daha pahalı çevirebiliyor. İnşallah olmaz ve fakat Türkiye dış borçlarında sorun yaşarsa TL bir gecede çok yüksek oranda değer kaybeder.
Dolar kurunu başta hükümetin alacağı kararlar, sonra da dolar kuru endeksi etkili olacaktır. Bu günkü şartlarda dolar kuru düşmez. En az enflasyon kadar artmaya devam devam eder.
