Bu sene ilk 6 ayda, cari açık 20.8 milyar dolar oldu. Geçen sene aynı dönemde 19 milyar dolar olmuştu.
Cari açığı artıran bir faktör kurların TL karşında daha değerli olması... Normalde kur değerli olursa, ithalat pahalı olur ve azalır. Ne var ki bizim üretim ithal ara malı ve ham maddeye bağlıdır. İthal edemezsek üretemeyiz. Bunun için mecburen pahalı da olsa ithalatımız düşmüyor. Dahası Bulgaristan'dan saman ithal edecek bir üretim yapımız varsa artık dış ticareti tartışmamıza da gerek kalmıyor.
Cari açığın artmasının bir diğer nedeni, referandum nedeniyle toplam talebi artıracak popülist önlemlerin alınmış olmasıdır. Bu önlemler ekonomide geçici bir canlanma yarattı ve imalat sanayiinde kapasite kullanım oranı yüzde 74 dolayında iken yüzde 78'e yükseldi.
Cari açığın ortaya çıkardığı döviz açığı, bu sene portföy yatırımlarının artmasıyla sağlandı. Geçen sene 2016 yılının ilk 6 ayında 8.966 milyon dolar olan portföy yatırımları girişi, bu sene aynı 6 ayda 17.583 milyon dolara yükseldi. Buna karşılık doğrudan yabancı yatırım sermayesi girişi azaldı.
Demek ki, bir yandan cari açığın finansmanı, dış borçları çevirme ihtiyacı ve enflasyonun artması nedeniyle, nominal faizleri düşürmek değil yeniden artırmak zorundadır.
Turizm geliri ve doğrudan yabancı yatırım sermaye girişi, döviz ihtiyacı için en uygun yollardır. Zira sıcak paraya güven olmaz... Dünya siyasi ve ekonomik konjonktürü, FED kararları ve Türkiye'deki sorunlardan çabuk etkilenir, geldiği gibi gider. Onun için sıcak para bir yerde ne zaman çıkacağı belli olmayan bir kısa vadeli dış borçtur.
Doğrudan yabancı yatırım ya da doğrudan yabancı sermaye yatırım sermayesi, sıfırdan yatırım yapmak üzere gelen yabancı sermaye ile Türkiye'de mevcut bir yatırımı almak üzere gelen yabancı sermayedir. Kâr transferi yapar ve fakat sıcak paradan daha istikrarlıdır.
Doğrudan yabancı yatırım sermayesi kârlılığın daha yüksek olduğu ülkelere gider ve fakat aynı zamanda ekonomik ve siyasi riskleri de dikkate alır.
Türkiye'de doğrudan yabancı yatırım sermayesi girişinde düşüş yaşanıyor. Aşağıdaki tabloda, dünya, gelişmekte olan ülkeler ve Türkiye'ye giren yabancı yatırım sermayesi yer almaktadır. 2016 yılında Türkiye'ye giren doğrudan yabancı yatırım sermayesinin dünya içinde ve gelişmekte olan ülkeler içindeki payı düşmüştür.
***
Uluslararası Doğrudan Yabancı Yatırım Sermayesi Girişleri
2011 2015 2016
Milyar Dolar ------------- ------------- ------------
Dünya 1.591 1.774 1.746
Türkiye 16.1 17.3 12
Gelişmekte Olan
Ülkeler 687 752 646
Yüzde Pay
Türkiye/Dünya 1.00 0.97 0.69
Türkiye/GOÜ 2.34 2.31 1.9
***
Öte yandan, Türkiye'de olan doğrudan yabancı yatırım sermaye stokunda da 2016 yılına gerileme vardır. Birleşmiş Milletler raporunda bunun nedeni yaşanan Fetö terörü olarak belirtiliyor.
***
Doğrudan Yabancı Yatırım Sermayesi Stoku
2000 2010 2016
Milyar Dolar ------------- ------------- ------------
Dünya 7.490 20.245 26.728
Gelişmekte Olan
Ülkeler 1.669 6.103 9.078
Türkiye 19 188 133
Pay/Yüzde
Türkiye/Dünya 0.25 0,93 0.50
Türkiye/GOÜ 1.14 3.08 1.46
Önceki ve bu tablo için Kaynak: Unıted Nations Conference on Trade and Development World Investment Report Investment and the Dıgıtal Economy 2017
***
Ancak olayın şimdi OHAL içinde çözülmek istenmesi de doğrudan yabancı yatırım sermayesini ürküyor.
