Büyüme-yatırımlar ve gelir artışı

GSYH, 2018 yılının dördüncü çeyreğinden itibaren üç çeyrektir küçülüyordu… 2019 üçüncü çeyrek'te (Temmuz- Ağustos-Eylül) geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 0.9 oranında büyüdü.

TÜİK, 2018 yılı nüfus artış oranını yüzde 1.47 olarak açıklamıştı. Bu sene de bu oranın değişmediği varsayımı ile hesaplarsak gelir artışını gösteren fert başına GSYH 0.74 oranında küçüldü.

Dolar cinsinden ise; 2018 yılının üçüncü çeyreğinde 189.9 milyar dolar olan GSYH, 2019 yılının üçüncü çeyreğinde 201.8 milyar dolara yükseldi. Yani dolar cinsinden yüzde 10.6 oranında büyüdü. Elbette son bir yıldır dolar kuru düştüğü için GSYH dolar cinsinden daha fazla artmış oldu. Uluslar arası mukayeselerde ve G-20 gibi kuruluşlar dolar kurunun düşmesi veya artmasına bakmıyorlar… Cari kurdan GSYH büyüklüğüne bakıyorlar.

Üçüncü çeyrekte, ana sektörler içinde en fazla tarım sektörü yüzde 3.8 oranında büyüdü. Sanayi 1.6 ve hizmetler 0.6 oranında büyüdü. İnşaat sektörü ise eksi yüzde 7.3 oranında küçüldü. İşsizliğin artmasında inşaat sektöründeki küçülmenin etkisi devam ediyor.

Ekonomik olarak inşaat sektöründe yanlış planlama ve politika bu gün yaşamakta olduğumuz ekonomik sorunların baş sorumlusudur. Siyasi iktidar inşaat sektörünün kısa vadeli canlandırıcı cazibesine kapılarak büyüme stratejisinde en büyük hatayı yapmıştır.

Öte yandan hizmetler sektörü ve finans artı sigorta sektörlerinde büyüme geçen yılın aynı çeyreğine göre daha düşük kalmıştır. Reel sektörde daralma finans sektörüne işin tabiatı gereği gecikmeli yansımıştır. (Aşağıdaki tablo )

Üçüncü çeyrekte büyümeye yol açan özel tüketim harcamaları yüzde 1.5 oranında arttı. İhracat yüzde 5.1, ithalat ise daha yüksek yüzde 7.6 oranında arttı. Ekonomide canlanma GSYH'da büyüme olunca ithalatta artıyor. Çünkü üretimde ithal girdi payı yüksektir.

Bundan sonra büyüme ne olur? ne kadar sürdürülebilir?

Aşağıdaki grafikte GSYH ve yatırımlarda büyüme gösterilmiştir. GSYH 2018 yılının dördüncü çeyreğinde daralmaya başladı ve üç çeyrek daraldı. Ancak yatırımlar bir çeyrek önce daralmaya başladı ve devam ediyor … Yani yatırımlar beş çeyrektir daralıyor. (Aşağıdaki Grafik )

Yatırımların daralması, potansiyel üretimi ve büyümeyi de negatif etkiliyor. Bundan sonra birkaç yıl yüksek büyüme oranlarını yakalamak imkanımız yok demektir. Daha önemlisi yatırımlarda bu oranda yüksek düşüşler, işsizliğin de daha çok artacağını gösteriyor.

Bir başka sorun, fert başına gelir artışının eksi çıkmasıdır. Türkiye'nin tasarruf etmesi ve dış borçlarını çevirmesi için gelir artışı yaratması gerekir.

Özetle bu günkü şartlarda, sosyal gelişmeyi de kapsayan bir kalkınma yaşamamız için fert başına GSYH'nın yüzde 5 üstünde artması gerekir.