2018 yılında GSYH yüzde 2.6 oranında büyüdü... 2018 yılının son çeyreğinde (Ekim-Kasım-Aralık) ise yüzde eksi 3 oranında küçüldü. Ancak bu ortalama büyümeden daha önemlisi, son çeyrek eksi büyümeye gelinceye kadar her çeyrek büyümenin artan bir şekilde hızlanarak düşmesidir.
2018 ilk çeyrek yüzde 7.4, ikinci çeyrek, yüzde 5.3 ve üçüncü çeyrek yüzde 1.8 olarak gerçekleşen büyüme, aynı hızla son çeyrekte eksi 3 oldu.
2018 yılında üretici ve tüketici güven endeksleri de benzer şekilde düştü ve son çeyrekte adeta dip yaptı.
Büyüme trendi ve güven endeksleri, 2019 ilk çeyrek büyümesinin de eksi çıkacağını gösteriyor. Dolayısıyla her daralmadan ve her krizden sonra ekonomi yönetimlerinin kalıplaşmış gerekçesi olan, ''en kötüsü geride kalmıştır'' diyebilmek bugün için olası görünmüyor. Eğer ekonomi dışında farklı bir sorun yaşamazsak 2019 Mart sonrası ikinci çeyreğinde, ekonominin iç dinamikleri yeniden ekonomide canlanma yönünde etkili olabilir. Türkiye'nin genç, dinamik ve müteşebbis bir nüfus yapısına sahip olması bu alanda umutlarımızı artırıyor.
1- GSYH büyümede düşüş trendinde, özel tüketim harcamaları etkili oldu. Tüketim harcamalarında artış 2018 yılında ortalama 1.1 oldu. Eğer ortalama yüzde 1.2 olan nüfus artışına bölersek, 2018 yılı fert başına harcama artışında gerileme olduğunu görebiliriz.
Çeyrekler itibariyle özel tüketim harcamalarındaki artış yavaşladı. 2018 ilk çeyrekte 8.9 oranında iken , ikini çeyrekte 5.8'e, üçüncü çeyrekte 0.8'e ve son çeyrekte eksi 8.9'a düşerek, büyümenin de düşmesine neden oldu.
Tüketicinin güven sorunu yaşaması yalnızca ekonomik nedenlerden değil, aynı zamanda hukuki ve demokratik sorunlarda yaşanan olumsuz gelişmelerdendir. Bu nedenle tüketici adeta kendini korumaya almak zorunda kalmıştır. Ekonominin altyapısı olan hukuki ve demokratik haklarda güven sorunu çözülmelidir.
HARCAMALARA GÖRE BÜYÜME
2018
4.ÇEYREK 2018
YILLIK
Özel Tüketim Harcamaları -8,9 1,1
Devlet Tüketim Harcamaları 7,5 3,6
Yatırımlar -12,9 -1,7
İhracat 10,6 7,5
İthalat -24,4 -7,9
GSYH Büyüme -3,0 2,6
Daralan iç talep yerine, canlı dış talep ne kadar ikame edilebilir? Türkiye şartlarında edilemez. Zira ihracat malı üretimi için ithal ara malı ve ham madde girdi oranı yüzde 70'lere çıkıyor.
2- Yatırımlarda eksi büyüme 2018'in üçüncü çeyreğinde başladı. Üçüncü çeyrekte eksi 4.7 ve dördüncü çeyrekte eksi 12.9 oranında daraldı.
Yatırımlarda daralmayı başta kur şoku etkiledi. Yabancı doğrudan yatırım sermayesi girişi azaldı. İnşaat sektöründe hükümetin yanlış politikası, sektörün aşırı daralmasına sebep oldu. İnşaat sektörü sürükleyici sektördür. Son bir yıldan fazladır inşaat sektöründe durgunluk yaşanıyor.
2018 yılının bütününde yalnıza inşaat sektöründe eksi 1.9 oranında daralma yaşandı.
SEKTÖRLERDE BÜYÜME
2018
4. ÇEYREK 2018
YILLIK
Tarım -0,5 1,3
Sanayi -6,4 1,1
İnşaat -8,7 -1,9
Hizmetler -0,3 5,6
-3,0 2,6
Dahası, kayyum atamaları reel sektörde mülkiyet güvencesi açısından olumsuz algılandı. Yatırımlarda risk algısı yarattı. Bu sorun kamu oyuna gerekçeli olarak anlatılamadı
3- 2018 kişi başı millî gelir 9 bin 632 dolar olarak açıklandı. Oysa ki 2008 yılında fert başına gelir 10.438 dolardı. Türkiye 10 yıldan beridir orta gelir tuzağına takıldı. Bu tuzak ekonominin iç dinamiklerini köreltir, talep canlanmasını engeller. Zikzaklı büyümeye ve daralmaya neden olur.
