Seçim sonrası meydana gelen kur artışları ve temmuz ayında yaşanan büyük zam dalgasından sonra üç ayrı kurum üç farklı enflasyon ölçümü açıkladı.
Peşinen söyleyeyim ben açıklanan bu hesaplamalar arasında en çok bağımsız akademisyenlerden oluşan ve Prof. Dr. Veysel Ulusoy başkanlığında çalışan ENAGrup hesaplamalarına itibar ediyorum.
Açıklanan enflasyon hesaplamaları özet olarak şöyle:
*ENAGrup Tüketici Fiyat Endeksi E-TÜFE Temmuz 2023 döneminde %13,18 arttı.
*ENAGrup Tüketici Fiyat Endeksi, E-TÜFE'deki 12 aylık artış oranı %122,88 olarak gerçekleşti.
*TÜİK tarafından ölçülen TÜFE'deki (2003=100) değişim 2023 yılı Temmuz ayında bir önceki aya göre %9,49, bir önceki yılın Aralık ayına göre %31,14, bir önceki yılın aynı ayına göre %47,83 ve on iki aylık ortalamalara göre %57,45 olarak gerçekleşti.
*Yİ-ÜFE (2003=100) 2023 yılı Temmuz ayında bir önceki aya göre %8,23, bir önceki yılın Aralık ayına göre %24,27, bir önceki yılın aynı ayına göre %44,50 ve on iki aylık ortalamalara göre %78,51 arttı.
*İTO tarafından hazırlanan İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksinde Bir Önceki Aya Göre Değişim %9,84, Bir Önceki Yıl Sonuna Göre Değişim %36,8 ve Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim %63,76 oldu.
*İTO tarafından hazırlanan Toptan Eşya Fiyatları İndeksinde Bir Önceki Aya Göre Değişim %4,54, Bir Önceki Yıl Sonuna Göre Değişim %34,69 ve Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim %66,57oldu
Aynı ekonomik fenomeni üç ayrı kurumun ölçüp birbirinden bu kadar farklı sonuçlar elde etmesi zaten başlı başına tuhaf bir durumdur amma ve lakin konumuz bu değil ve zaten hangisine bakarsanız bakın ölçülen enflasyon geçmişte açıklanan beklenen enflasyon öngörülerinin çok ama çok üstündedir. Bu noktada hatırlatayım Hazine ve Maliye eski Bakanı Nureddin Nebati bir aralar Haziran 2023 Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimine tek haneli enflasyon seviyelerinde gireceğimizi falan iddia ediyordu, bu öngörülerin hepsi fos çıktı.
Bütün bunların üzerine Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan’ın “2023 yıl sonu enflasyon tahminimizi yüzde 58’e yükselttik” ve “TÜFE'de zirvenin 2024'ün ikinci çeyreğinde yüzde 60 civarında görülmesini bekliyoruz” açıklaması işin tuzu biberi oldu. Bu açıklamalar sonrasında piyasada beklenen enflasyon öngörüleri ciddi ölçüde artış gösterdi. Ben de açıkçası Hafize Hanım’ın bu öngörülerini fevkalade düşük ve iyimser buluyorum.
Yeniçağ Gazetesinde yayınlanan Türk ekonomisinin üç özelliği adlı makalemde Türk ekonomisinin en önemli özelliklerinden birinin piyasaların vadeli çalışması olduğunu anlatmıştım. Bu makaleyi okumadıysanız okumanızı hararetle tavsiye ederim şu linkten makaleye kolayca erişebilirsiniz: https://www.yenicaggazetesi.com.tr/turk-ekonomisinin-uc-ozelligi-692424h.htm
Evet, Türk piyasaları hem üretici tarafında ve hem de tüketici tarafında çok ama çok büyük ölçüde vadeli çalışır. Ticaret vadeli olunca beklenen enflasyon öngörüleri elbette ki fiyatı belirleyen en önemli unsur olur. Buradaki beklentiler kötüleşirse piyasalar olası en kötü ihtimale göre fiyatlama yapar ve bu da fiyat artışlarının beklenenin de üzerinde gerçekleşmesine ve katılaşmasına sebep olur.
Hele hele bir de Merkez Bankası ve ekonomi yönetiminin hemen her öngörüsünde son derecede başarısız olması, hedefleri asla tutturamaması ile TÜİK tarafından yapılan ölçümlere güven duyulmaması faktörleri göz önüne alınırsa beklenen enflasyon öngörülerinin de zıvanadan çıkması kaçınılmazdır.
Beklenen enflasyon öngörüleri radikal bir şekilde artarsa her satıcının olası en kötü senaryoya göre fiyatlama yapması kaçınılmaz olacaktır ama bir de bunun üstüne ekonomik kriz ortamında meydana gelebilecek tahsilat zorluklarından kaynaklanan risk primleri de ilave edilince fiyatlamaların rasyonaliteden kopması da çok olasıdır.
En nihayetinde ticaret erbabı finansal piyasalar kadar ince hesap yapamaz ve riski hedge etme olanakları da sınırlıdır bu yüzden riski azaltmanın en kolay yolu olan yüksek fiyatlamayı tercih edecektir.
Demedi demeyin önümüzdeki dönemde piyasaların bu davranışı enflasyon ile mücadeleyi çok ama çok zorlaştıran bir faktör olarak ekonomi yönetiminin karşısına çıkacaktır.
