Türkiye de, 2017 referandumundan önce yapılan kamuoyu yoklamalarında başkanlık sistemine evet diyenlerin oranı yüzde 35'i geçmiyordu.
Kadir Has Üniversitesi, ''Türkiye Sosyal-Siyasal Eğilimler Araştırması 2016 Sonuçları''na göre; 2015 yılında başkanlığa evet diyenlerin oranı yüzde 32.5 idi.
2017 referandum sonuçlarının neden farklı çıktığını Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi'nden (AKPM) gözlemciler, ''Referandum kampanyasının tarafları eşit fırsatlara sahip değildi. Kamu kaynakları evet için kullanıldı'' şeklinde açıkladı.
Bu gün sisteme geçiş sancılarını yaşıyoruz. Özellikle bürokrasi henüz sisteme adapte olamadı. Devlet kurumsal kimliği aşındı. Kamuda denetim sitemi çalışmıyor.
Üstelik Türkiye de başkanlık sistemi Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren 94 yıl uygulanan parlamenter sistemi ve parlamentoyu bir anda rafa kaldırdı. Bundan sonra sistemin revize edilmesi de işe yaramaz. Halkın büyük çoğunluğu, ekonomik ajanlar sistemden zarar gördü. Aynı iktidarın başkanlık sitemine kadar sürdürdüğü uzun soluklu büyüme potansiyeli dibe vurdu.
Türkiye de, halk neden sisteme evet dedi? Nedeni halkın devrimler ve demokrasi için bedel ödememiş olmasıdır. Zira devrimler ve demokrasiye geçiş tabandan değil, tavandan gelmiştir.
Dünyada başkanlık sistemi ile yönetilen 42 ülke var. Bunlardan ABD'nin Başkanlık sistemi, bu ülkenin halk tarafından kuruluşu ile birlikte gelişmiş bir sistemdir. Kuvvetler ayrılığı ve güçlü bir denetim sistemine sahiptir. Yine de Trump gibilerin elinde ABD'de bile olsa başkanlık sisteminin demokrasi açısından sorun yaratabileceğini görüyoruz. İktidar gücü, devletin imkanları dikta eğilimde olanları kolayca yoldan çıkarıyor.
Lord Acton, çok bilinen sözünde diyor ki : ''Güç bozar, Mutlak güç mutlaka bozar ''
Güney Kore başkanlık sitemi ise Kuzey Kore Cumhuriyeti nedeni ile henüz oturmamıştır. ABD ve Güney Kore dışında geriye Dünyada başkanlık sistemi ile yönetilen 40 ülke kalıyor.
Başkanlık sistemi ile yönetilen 40 ülke içinde gelişmiş ülke yoktur. Tamamı orta ve düşük gelir gurubu içindedir. Aynı zamanda bu ülkelerde demokrasi gelişmemiştir.
* Bu 40 ülkenin ortalaması olarak, fert başına milli gelir 4.840 dolardır.
* 40 ülke içinde yalnızca 8 ülkede fert başına gelir 10.000 dolar veya biraz üstündedir.
* 15 ülkede fert başına gelir 2000 doların altındadır.
Demokrasi açısından ise durum farklı değildir. Freedom House 2016 raporuna göre, bu 42 ülkeden yalnızca 13'ü insan hakları ve demokratik özgürlükler endeksine göre özgür ülke statüsündedir. Diğerleri özgür olmayan veya kısmen özgür ülkedir.
Uygulamalar gösterdi ki, gelişmekte olan ülklerde başkanlık sistemi diktatörlük doğurmaya en uygun sistemdir. Söz gelimi Türk devletleri başkanlık sistemi ile yönetiliyor. Bunlardan Azerbaycan, Özbekistan, Tacikistan, Kazakistan, Türkmenistan'da aynı başkanlar ve aynı aileler hep iktidardadır.
2017'de başkanlık sitemine geçen Türkiye, Freedom House 2018 raporunda, 1972'den beri ilk defa insan hakları ve siyasi özgürlükler açısından özgür olmayan ülke statüsünde gösterildi.
