Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kurucusu Büyük Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk Nutuk''ta büyük savaşı, "Başkomutan Savaşı" diye adlandırarak şöyle anlattı:
"Efendiler, 26/27 Ağustos günlerinde, yani iki gün içinde, düşmanın Karahisar''ın güneyinde 50 ve doğusunda 20, 30 kilometre uzunluğundaki müstahkem cephelerini düşürdük.
Yenilen düşman ordusunun bütün kuvvetlerini, 30 Ağustos''a kadar Aslıhanlar yöresinde kuşattık.
30 Ağustos''ta yaptığımız savaş sonunda; (Başkomutan Muharebesi adı verildi - OU), düşmanın ana kuvvetlerini yok ettik ve esir aldık.
Düşman ordusunun Başkomutanlığını yapan General Trikopis de esirler arasına girdi.
Demek ki, tasarladığımız kesin sonuç, beş günde alınmış oldu.
31 Ağustos 1922 günü ordularımız ana kuvvetleriyle İzmir''e doğru yol alırken, diğer birlikleriyle de düşmanın Eskişehir ve kuzeyinde bulunan kuvvetlerini yenmek üzere ilerliyorlardı.
Büyük Taarruz''da Nurettin Paşa savaş meydanını dürbünle seyretmeyi tercih ediyordu:
O gün hep aynı tepedeydik. Dürbünle bakanlar çoktu. Dürbünle en çok bakanlar, özellikle gözetleme görevi verilen subaylardı.
Gerçekten, Nurettin Paşa''nın da savaş meydanını dürbünle seyretmeyi tercih ettiğini ben de fark etmiştim.
Karahisar-Dumlupınar Meydan Muharebesi yapılırken, (Başkomutanlık Meydan Muharebesi''nin yapıldığı gün - OU) bir aralık, Nurettin Paşa''yı kolordu komutanı Kemalettin Paşa''nın (Atatürk tarafından Berlin Büyükelçiliğine atanmıştı - OU) gözetleme noktasında, durumu dürbünle seyrederken buldum.
Birliklerimiz düşmanı yakından sıkıştırmış, nazik ve önemli bir durum ortaya çıkmıştı.
Dürbünle seyretmeyi bırakınız! Savaşı yakından ve bizzat idare etmek için, ileri ateş mevzilerine gideceğiz dedim.
Nurettin Paşa, bu kadar yaklaşmanın doğru olmadığını söyleyerek gitmek istemedi. Canım sıkıldı.
Siz burada kalabilirsiniz dedim.
Kemalettin Sami Paşa''ya: Siz benimle geliniz! dedim ve otomobilime yürüdüm.
Kemalettin Paşa: ''Emredersiniz'' dedi ve benimle beraber yürüdü.
Bu davranış üzerine, dürbünün başında yalnız bırakılan Nurettin Paşa''nın da arkamızdan geldiğini gördük. Dediğim yere gittik.
Yunan ordusunun esareti ile sonuçlanan o savaşı, en ince noktalarına kadar bizzat idare ediyor ve gereken emirleri, doğrudan doğruya kolordu komutanlarına ve diğer komutanlara ben veriyordum.
Verdiğim emirlere göre tedbirler alınıp gerekli uygulamalara geçilirken, Ordu Komutanı Nurettin Paşa yanımda duruyor ve durumu seyrediyordu.
Bir aralık, kolordu komutanını benim yanımdan uzaklaştırarak bazı emirler vermeye kalkışmış…
Kolordu Komutanı bu emirleri uygulanabilir nitelikte bulmamış; ordu komutanı ile kolordu komutanı arasında neredeyse saygısızca bir çatışma durumu ortaya çıkmış…
Kemalettin Sami Paşa, Nurettin Paşa''nın yanından biraz sertçe bir muamele ile ayrılmış…
Bu durumun farkına vardım.
Kemalettin Sami Paşa''yı yanıma çağırıp, sükûnet ve disiplini koruması gerektiğini söyledim. Daha sonra, yalnız olarak Nurettin Paşa''yı çağırttım.
Genel olarak bazı sorular sordum ve anlatmak istedim ki, kolordu komutanına verdiği emrin gerçekten de uygulanması mümkün değildir.
-Komutanlar, emir vermiş olmak için emir vermezler.
Gerekli, uygulanabilir olan hususları emrederler ve emir verirken, kendini, o emri yerine getirecek olanın yerine koymak ve emrin nasıl yerine getirilip uygulanacağını düşünmek ve bilmek gerekir."
Değerli okurlarım,
Saat 04.30''da tanzim ateşi ile işgalden kurtuluşun başladığını 26 Ağustos''ta yazmıştım
27 Ağustos Pazar sabahı gün ağarırken Türk ordusu bütün cephelerde yeniden taarruza geçti.
Bu taarruzlar çoğunlukla süngü hücumlarıyla ve insanüstü çabalarla gerçekleştirildi. O gün Türk birlikleri Afyonkarahisar''ı geri aldı. Başkomutanlık ile Batı Cephesi Komutanlık Karargâhları Afyonkarahisar''a taşındı.
28 Ağustos Pazartesi ve 29 Ağustos Salı günleri başarılı geçen taarruz harekâtı ile, 5. Yunan Tümeni''ne çok ağır kayıplar verildi.
Mustafa Kemal Paşa 29 Ağustos gecesi hemen harekete geçme ve muharebenin süratle sonuçlandırılması talimatı verdi.
30 Ağustos 1922 Çarşamba günü savaş Yunan ordusuna karşı Türk ordusunun kesin zaferi ile sonuçlandı.
Savaş havada da sürdü.
Türk uçakları keşif, bombalama ve kara birliklerini korumak için havalandı. 3 Yunan uçağı kendi hava hatlarının gerisine indirildi ve bir Yunan uçağı da bölük komutanı Yüzbaşı Fazıl tarafından Afyonkarahisar''ın Hasanbeli kasabası civarında düşürüldü.
Mustafa Kemal Paşa, Çalköy''de yıkık bir evin avlusu içinde Fevzi Paşa ve İsmet Paşa''ya şu tarihî talimatı verdi:
-"Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz''dir. İleri!"
Ata''m;
-Büyük Türk Milletinin layık gördüğü "ATATÜRK" adını sosyal medyada kullanmayan cumhurbaşkanı olsa da,
-Cuma hutbelerinde senin ve silah arkadaşlarının adını vermekten imtina eden kurucusu olduğun Diyanet İşleri Başkanı olsa da,
İzindeyiz, devrimlerinin ve demokratik, laik, sosyal, hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti Devletimizin yılmaz bekçileriyiz…
Ruhun şad olsun…
