Daha önce Merkez Bankası, Türk lirası mevduat için tesis edilmesi gereken zorunlu karşılıkların, yüzde 10’una kadar olan kısmının Merkez Bankası nezdinde “standart altın” cinsinden tutulabilmesine imkân sağlamıştı. Yani 1000 liralık mevduatın, 100 liralık kısmı için, zorunlu karşılık olarak bankalar altın şeklinde tutabiliyordu.
MB, altın rezervlerinin güçlendirilmesi ve likiditeyi artırmak amacıyla Türk lirası yükümlülükler için tesis edilmesi gereken zorunlu karşılıkların altın olarak tesis edilebilecek kısmı yüzde 10’dan yüzde 20’ye yükseltti.
Yani banka artık 1000 liralık mevduatın 200 liralık kısmı için zorunlu karşılık olarak altın verebilecek.
Zorunlu karşılık oranı, mevduat kabul eden finansal kurumların bu mevduatlara karşılık olarak Merkez Bankası’nda tutmak zorunda oldukları mevduatlarının kanunen saptanan oranını ifade etmektedir. Halen zorunlu karşılık oranı, vadesiz mevduat, bir aya kadar vadeli ve üç aya kadar vadeli mevduatlarda yüzde 11’dir. Üç yıla kadar yüzde 8 ve 3 yıldan daha uzun mevduat için yüzde 5’tir.
Merkez bankaları zorunlu karşılık oranını bir para politikası aracı olarak kullanabilmektedir. Eğer bankalar atıl rezervlere sahip değilse, zorunlu karşılık oranı artırıldığında bankalar verdikleri kredileri geri çağırırlar ve bu durum para arzının azalmasına neden olur.
Zorunlu karşılık oranı düşürüldüğünde ise zorunlu karşılıkların bir kısmı kullanılabilir rezerv şekline dönüşür, bu da bankaların kredi tabanını artırır. Bankaların kredi tabanının genişlemesi de para arzının artmasına neden olur.
MB’nin, bankaların TL yükümlülükleri için, altın olarak karşılık verilecek oranı yüzde 20’ye çıkarması, bankanın altın rezervlerini güçlendirecektir. Zira MB, döviz rezervleri son bir yıl içinde, 6.9 milyar dolar azaldı. 2011 mart ayında 85.8 milyar dolar olan döviz rezervi, bu sene mart ayında 79.8 milyar dolara düştü. Buna karşılık Merkez Bankası’nın altın rezervi arttı. 2011 mart ayında 5.3 milyar dolar olan altın rezervi, bu sene mart ayında 11.6 milyar dolara yükseldi.
Sonuç olarak; TL mevduat zorunlu karşılığında, altın oranının yüzde 20’ye çıkarılması MB altın rezervlerini güçlendirecek, TL ihtiyacını karşılamakta yardımcı olacaktır. Likiditenin artmasını sağlayacaktır.
MB, yabancı para yükümlülükler için tesis edilmesi gereken zorunlu karşılıkların altın olarak tesis edilebilecek kısmını ise yüzde 10’dan yüzde sıfıra indirmiştir. Yani döviz mevduat ve yükümlülükleri için artık bankalar altın karşılık tesis edemeyecektir.
Bu karar da döviz likiditesinin azalması ve TL likiditesinin artmasına neden olacaktır.
Öte yandan, Sermaye Piyasası Kurulu Başkanı da yeni bir yasa tasarısı ile 100 liraya kadar olan ve borsaya yatırılan tasarrufların devlet garantisi altına alınacağını söyledi.
Aslında Türkiye’de önemli bir sorun, küçük tasarrufların borsa dışı kalmasıdır. Zira Türkiye’de gelirler düşük ve dağınıktır. Bu küçük tasarruflara devlet güvencesi verilirse, bunların yatırıma dönüşmesi sağlanmış olur. Ayrıca Borsa daha bir işlerlik kazanır ve manipülasyon riski daha az olur.
