Yatırımların desteklenmesi vatandaşın verdiği vergilerle gerçekleşiyor... Ancak teşvik edilen bu yatırımlar aynı zamanda kalkınmayı hızlandıracaksa, cari açığın azalmasını sağlayacaksa, geri bölgelerin kalkınmasına yarayacaksa, istihdamın artmasına ve işsizliğin azalmasını sağlayacaksa, fakirliği önleyecekse topluma, vergi olarak yüklenen maliyet, tekrar topluma fayda olarak dönecek demektir.
Teorik olarak ve uygulamada yatırımların Teşvik edilmesinin 3 amacı bulunmaktadır:
1) Konjonktürel etki yaratmak için yatırımlar teşvik edilebilir. Söz gelimi eğer durgunluk varsa, ekonomiyi durgunluktan çıkarmak için, bölge ve sektöre bakmadan yapılacak her yatırım teşvik edilir...
2) Bölgeler arası gelişmişlik farkını azaltmak için her ülkede yatırımlar teşvik edilmektedir.
Avrupa Birliği’nde bölgelerarası dengesizliğin giderilmesi, sosyal dengesizliğin giderilmesi ve istihdam kaygısı ile yatırım teşvikleri verilmektedir. Hatta 1995 yılında AB ile yaptığımız “Gümrük Birliği” anlaşmasında da bu gibi teşviklerin rekabeti bozmayacağı vurgulanmıştır. Türkiye’de geri kalmış yörelere yapılan yatırımların teşviki, çok düşük kalmıştır... Özellikle son yıllarda terör nedeniyle bu bölgelere yatırım talebi de maalesef düşük olmuştur.
3) Ekonomide mevcut kaynakların daha etkin ve daha verimli kullanılması amacıyla verilen teşvikler, daha ciddi ve stratejik teşviklerdir.
Bir ekonomide hangi sektörde daha çok verimlilik varsa, hangi sektör gelişiyorsa, hangi sektör daha çok istihdam yaratıyorsa o sektör desteklenir.
Açıklanan yeni teşvik sistemi vesilesiyle Başbakanın, sözün başında geçmiş hükümetleri suçlaması anlaşılır gibi değil... Çünkü geçmiş hükümetler, AKP hükümetinin bugüne kadar verdiği teşviklerden daha yüksek teşvikler verdi. Özellikle rahmetli Özal döneminde verilen teşvikler olmasaydı, turizm sektörü bugünkü kadar gelişmiş olmazdı.
Açıklanan yeni teşvik sistemi 4 ana bileşenden oluşuyor. Genel teşvikler, bölgesel teşvikler, büyük ölçekli yatırımların teşviki ve stratejik yatırımların teşviki
Sistemde büyük yatırımlar ve stratejik yatırımlara daha yüksek teşvikler yer almıştır. Stratejik yatırımlar için;
- Yatırım malı üretimi için gümrük vergisi indirimi,
- Makine ve teçhizat için KDV indirimi,
- Bu ürünler için sigorta indirimi,
- Yatırım yeri tahsisi ,
- KDV iadesi desteği sağlanacak.
Temel hedef cari açığı azaltmak olduğuna göre, verilecek teşvikler ithal mallara karşı yerli üretimin rekabet gücünü artıracak büyüklükte olmalıdır. Merkez Bankası, 2003 TÜFE bazlı reel kur endeksine göre Mart ayı itibariyle TL yüzde 14 değerlidir. Yatırım teşviklerinde bu farkı aşacak oranda olmalıdır.
Yatırım teşvikleri içinde vergi iadesi ve vergi muafiyeti, önemli maliyet unsurudur. Açıklanan teşviklerde yatırım indirimi, toplam yatırımın yüzde 50’si kadardır. Özellikle ithal ara malı üretecek yatırımlar için yatırım indiriminin yüzde 100 olması, cari açığı azaltmak için daha etkili bir yol olurdu.
Öte yandan bölgesel teşvik yerine il bazlı teşvik sistemi getirilmiş. En az gelişmiş, Doğu ve Güneydoğu’da yer alan 15 il için daha yüksek istihdam ve diğer teşvikler veriliyor.
Teşvik sisteminin anlaşılır ve doğru yatırım tercihlerine imkan vermesi gerekir. Ancak açıklanan sistem çok detaylı bir sistemdir. Anlaşılan odur ki bu sistemde bürokratlara daha fazla iş çıkacaktır.
