İhracat ve turizm gelirlerinin azalmasının en büyük etkisi döviz ihtiyacı açısından ortaya çıkacaktır. Yabancı sermayenin çıkması da işin tuzu-biberi olmaktadır. Sonuçta, Merkez Bankası döviz rezervleri azalmaktadır. Geçen sene 11 milyar dolar azaldı. Bu sene daha yüksek erime olabilir.
Bu sorunu geçmişteki yanlış politikalara bağlamak kolaydır. Zira o yanlışlar olmasaydı, bugünkü sorunlar da olmazdı. Ancak yeterli değildir. Önemli olan bu sorunun altından nasıl kalkacağımızı tartışmaktır.
Açıklanan turizm paketi ve Başbakan yardımcısının önerdiği ihracata daha fazla teşvik, palyatif önlemlerdir. Rusya senden gelen mala yasak koymuşsa, tamamını teşvik versen ne olur? Kaldı ki bu destekler, kalıcı olarak sürdürülemez.
Sınır ticaretinin yaygınlaştırılması, kısmen de olsa döviz sağlamak için kalıcı bir çözüm olabilir. Elbette ki bugünkü şartlarda Güneydoğu sınırları mevcut jeopolitik sorunlar açısından sınır ticaretine uygun değildir.
Diğer kara sınır illeri, Doğu ve Kuzeydoğu'da: Van, Ağrı, Iğdır, Kars, Ardahan, Artvin, Batı'da; Edirne, Kırklareli sınır ticareti için uygun konumdadır.
Ayrıca, denizden de günübirlik sınır ticareti yapılabilir. Ege'ye sınır Çanakkale, Balıkesir, İzmir, Aydın ve Muğla uygun konumdadır.
Geçmiş deneyimlerden, serbest bölgeler, sınır ticareti ve sınır ticaret merkezlerinin iyi çalışmadığını biliyoruz. O zaman sınır ticaretini yeni bir yaklaşım içinde ele almamız gerekiyor: ''Sınır ticareti üretim ve ticaret serbest alanları'' kurmalıyız.
1) Serbest Bölgeler
3218 sayılı serbest bölge kanununa göre 21 yerde serbest bölge uygulaması var. Serbest bölge, gümrük bölgesi dışında sayılmakta ve üretim ve satış yapılmaktadır.
Erzurum'daki Doğu Anadolu serbest bölgesi iyi çalışmadı. Diğerlerinde de sıkıntı var.
Serbest bölgeler, tekno kentlerde, yerli ve yabancı firmalar olarak faaliyet gösteriyorlar.
2) Sınır Ticareti
Sınır ticareti için bakanlar kurulu kararında 12 il sayılıyor. Bu illerde hangi malların ticaret konusu yapılacağı valiler tarafından belirlenmesi gerekir. Ne var ki akaryakıt kaçakçılığı var diye hangi malların ticaret konusu yapılacağına Dış Ticaret Müsteşarlığı karar veriyor. Elbette ki uzaktan kumada ile sistem çalışmıyor.
3) Sınır Ticaret Merkezleri
Gümrük sahası dışında kabul ediliyor. Bakanlar kurulu kararı ile Sınır Ticaret Merkezleri belirleniyor. Bu merkezlerde mal satılıyor, ithalat yapılıyor. Bugüne kadar yeterli performansı gösteremediler.
4) Öneri: Sınır Bölgesi Üretim ve Ticaret Serbest Alanı
Yeni bir yaklaşım ve yeni bir altyapı mevzuatı ile kurulacak, Sınır Bölgesi Üretim ve Ticaret Serbest Alanı, geçmişte yaşanan sorunları ortadan kaldırabilir. Halen yürürlükte olan her üç uygulamada da aksama var. Bu üç uygulama bir araya getirilip, aksayan yanları da düzeltilebilir.
Yukarıda saydığımız sınır illerinde, Sınır Bölgesi Üretim ve Ticaret Serbest Alanı kurulabilir.
Kurulacak bu alan prensip olarak aşağıdaki özelliklerde olabilir.
* Üretim ve toptan ve perakende satış yapılacak,
* Yerleşikler dışındaki satışlar için gümrüksüz alan olacak,
* Yalnızca yerli firmalar faaliyet gösterecek, (yabancı firmaların serbest bölgelerde mahzurları görülmüştür.)
* Üretimde ara malı ve hammadde olarak yerli girdi kullanacak
* Bu alanları anonim şirket çalıştıracak. (Şirket; valilik, ticaret, sanayi ve ziraat odaları, esnaf ve sanatkar birlikleri, tarafından kurulacak.)
