Başbakan seçimlerden önce kıdem tazminatı sisteminde yeni düzenleme yapacaklarını açıkladı. Ne var ki kıdem tazminatı konusuna, seçimlere kadar tarafların ve hükümetin kolay kolay uzlaşacağı bir zemin oluşturmak hemen hemen imkansızdır.
Bu nedenle yasanın seçime kadar çıkması pek olası görünmüyor. Hükümet seçim yatırımı yapmak için düzenlemenin tamamlanacağını söylüyor.
Kıdem tazminatı öteden beri bizde ve dünyada tartışılan bir konudur. Avrupa ülkelerinden Almanya, Belçika, Finlandiya ve İsveç’te kıdem tazminatı yoktur. Avrupa’nın bazı ülkelerde bizden daha düşüktür. Buna karşılık, Avrupa ülkelerinde çalışanlara verilen işsizlik sigortası ve iş güvencesi bizden daha fazladır. Ayrıca kira yardımı, çocuk parası ve aile yardımı gibi sosyal yardımlar da daha fazla yapılmaktadır.
Türkiye’de önceden haber vermeden işçi çıkaranlar ayrıca “İhbar Tazminatı” ödemek zorundadırlar. İhbar tazminatı çift taraflıdır. Yani işçi, kanunda belirtilen süreler dahilinde haber vermeden işi bırakırsa, tersine iş verene ihbar tazminatı ödeyecektir.
İhbar tazminatı çalışılan süreye göre haftalık ücret katları olarak ödenir. Söz gelimi işveren işçiyi ihbarsız çıkarırsa, altı aydan az çalışanlar için iki haftalık, üç yıldan fazla çalışanlar için sekiz haftalık kıdem tazminatı öder. İhbar tazminatını ödememesi için işveren işten çıkaracağını aynı süreler önce işçiye ihbar etmelidir.
Mevcut durumda kıdem tazminatı brüt ücret üzerinden çalışılan yıla göre hesaplanıyor. Üst ve alt sınırları var. Bu sınırlar yılın birinci ve ikinci yarısı için her yıl ilan ediliyor.
2015 ilk yarısı için üst sınır 3.5412.37 liradır. Yani çalışan ne kadar ücret alırsa alsın en fazla bu ücret tavanı üstünden kıdem tazminatı alabilir. Alt sınır ise 1201.50 liradır. Kıdem tazminatı hesaplanırken ayrıca binde 7.8 oranında da damga vergisi kesiliyor.
Üst sınırda vergisiz yıla düşen tazminat 3.514,49 lira oluyor. Alt sınır ise 1191.90 lira oluyor.
Yapılan açıklamalara göre düşünülen yeni sistemin şöyle olması bekleniyor:
* Her çalışan için ayrı bir kıdem tazminatı bireysel hesabı açılacak
* İşveren, işçi ücretinin yüzde 8.4’ü kadar bir parayı her ay kıdem tazminatı fonuna ödeyecek. Bu hesap şöyle yapılıyor... İşçi çalıştığı her yıl için bir aylık kıdem tazminatı hak ediyor. Alt sınırdan hesap edersek, çalışanın her yıl için bir aylık brüt 1201.50 lira tazminat hakkı doğuyor. Bu bir aylık tazminatı 12 aya bölerek her ayki maaşa oranlanınca yüzde 8.4 çıkıyor.
* Emekli olan işçi, emekliliğinde kıdem tazminatını çekebilecek. Emekli olmadan eğer ev alırsa fonda biriken paranın yarısını çekebilecek.
* Yeni sistemin ne zaman ve nasıl başlayacağı, zorunlu veya ihtiyari geçişin nasıl olacağı, gibi konular bugün için net değil. Yasayla netleşecek.
Aslında getirilmek istenen yeni sistem işverenin toplu ödemesinin getireceği yükü azaltıyor ve fakat aynı zamanda günlük nakit ihtiyacını da artırıyor. Ayrıca işletmenin yükünü aylık maliyetlere bölüyor.
Sistemin bir faydası, mahkemelerin iş yükünü azaltmasıdır. Kıdem ve ihbar tazminatı konusunda, işçi ve işveren çok fazla haksızlıkla karşı karşıya geliyor. Ayrıca kötü niyetliler bugünkü sistemi istismar ediyor.
Not: Dünkü yazımda Güney Kıbrıs sehven Güney Kore olarak yazılmıştır. Düzeltirim.
