Berfu Güven'in Çarşı Pazar'ı bu defa sempatik bir konuyu işledi; kahve. Bir zamanlar "Kahve Yemen'den gelir" türküsünün söylendiği Türkiye'de bugün en az 20 çeşit kahve tüketiliyor.
Dünyada üretim yapılan ülkelerin sayısı ise 80'in üzerine çıktı. Bir dönem "kahvenin anavatanı" ilan edilen Habeşistan'ın -Etiyopya- pabucu dama atılmış vaziyette.
Adına onlarca özlü söz yazılan bu içeceğin hatırlattıklarının başında gelenleri şöyle sıralamak mümkün:
* Kırk yıl hatırı var.
* Acı bir kahveni içerim.
En unutulmazı da evlilikte ön akit olan söz kesmeleri bağlayışıdır. "Allah'ın emri ve Peygamberin kavliyle kızınızı istiyoruz" denir. Ardından gelen "Kızım kahveleri getir" de onay vermenin ta kendisidir.
Bunları da evin kızı, yani gelin adayının yapması mecburidir. "Kahvesi içilir olmak" da üçüncü vekalettir.
Kültürü ayrı
Kahve, toplumumuza kültürünü de beraber getirmiştir. Edebiyatımızda kahvehanelerin çok önemli yeri oldu. Pek çok şair ve yazar zamanlarının önemli bölümünü hep buralarda geçirdi. Bunların arasında Orhan Kemal, Salah Birsel, Sait Faik Abasıyanık ve Sabahattin Kudret de bulunmaktaydı.
İlle de Sertoğlu
Pehlivan tefrikalarının büyük ismi Murat Sertoğlu tüm yazılarını Beyazıt'taki büyük çınarın altında kaleme aldı. Tabii hiç eksilmeyen sade kahvesiyle. Düşünün Sertoğlu, Yeni İstanbul'dan Tercüman'a transfer olduğunda en az 30 bin okurunu birlikte götürmüştü.
Gazetelerin mevsimine göre 2-3 günde gittiği dönemde abonesi eksilmeyen sadece Tercüman'dı. Sebebi tekti; pehlivan tefrikası tutkunluğu. Yanında da olmazsa olmazı kahve de mutlaka bulunacaktı.
Aslı meyve
Uzun araştırmalardan sonra kahvenin ilk defa Etiyopya'nın güneyindeki yüksek yaylalarda keşfedildiği ortaya çıktı. İncelemeler sonunda içecek olmadan önce ekmeğe benzer bir şey olduğu ispatlandı.
Efsaneye dönüşme, İslam kültürüyle birlikte başlamakta. Bazı din adamlarının "kahve ile şifa dağıtmak" dönemine giriş, şöhretini iyice yaydı. Hatta içecek olarak kullananların başında Hz. Süleyman'ın bulunduğunda ısrarcı olanlar mevcut.
Kahvenin 16. yüzyıldan itibaren yeniden parladığı da bilinir.
Efsanelerde bile mevcut
Kahvenin en çarpıcı öyküsü çobanın birinden çıkmıştır. Bu şahıs, keçilerinin yeşil ve kırmızı birtakım küçük meyveleri yediklerini fark eder. Sonrası daha önemlidir. Hayvanların anında hareketlenmesi onu şaşırtır.
Ancak kendi de bunları kaynatıp içtiğinde enerjisinin arttığını fark eder. Kalbi bile daha ahenkli çalışmaktadır. Bunun kafeinin uyarıcı etkisinden olduğu asırlar sonra anlaşılır.
Arapçada kahva şeklindeki telaffuz Türkçede kahveye dönüşür. Avrupa dillerinde caffee, coffee ve coffie şeklinde geçer.
Avusturya'ya götürdük
Daha yakın zaman kayıtlarına göre ilk kahvehane Osmanlı askerleri sayesinde gerçekleşti. Ordudaki üst seviye komutanların alışkanlığı için torbalarla kahveler de taşındı. Başarısızlıkla biten kuşatmalar sonucunda geri çekilmek zorunda kaldık. Onlar da yük olmasın diye oldukları yerde bırakıldılar.
Yanındakiler
Kahvenin yanında verilmesi gelenek olan tatlandırıcıları hatırlayın. Bizde lokum veya akide şekeri olanlar bugün Fransa'da çikolata ile yer değiştirdiler.
Halen dünyada çok sayıda satış yeri olan markalar var. Sadece İngiltere'de 100'ün üstünde mevcut. Sıralamada Almanya ikinci, Türkiye üçüncü.
Koca burunlu şampiyon
Berfu Güven'in programına konuk ettiği Gürkan Kamak'ın "kahve hazırlamada Dünya Şampiyonu" olduğunu öğrenince inanın şaşırdım. Hele o koca burnunu gördükten sonra. Kesinlikle ya Rizeli ya da Trabzonlu olmalı. Kanıma dokunan böyle birinin çay yerine kahve uzmanlığını seçmesi. Gürkan'ın aslında köklerini seçmesini beklerdim; çaycılığı.
Örnek ben olsam kesinlikle Doğu Karadeniz mahsulünü tercih ederdim. Zaten böyle de yapıyorum. İlle de, müthiş rayihaya sahip benim çayım. Sudan fazla tüketiyorum.
Unutmadan
Geçmiş yazılarımda Ataninemin kahve bağımlılığından epey söz etmiştim. Onları kısaca hatırlatarak geçiştireceğim. İyi bir Türk kahvesi hazırlamak için neler lazım:
* Soğuk su.
* Cezvenin sürüleceği yer kum ve külden oluşacak.
* Kahveyi mutlaka çiğ alıp delikli tavada kavuracaksınız. Gerisi önemsiz detay.
Afiyet olsun.
GÜNÜN SÖZÜ
Kahve Yemen'den, gülü çemenden. Anonim
