Eylül'de kim kazandı kim kaybetti?
TÜİK Eylül 2022 finansal yatırım araçları reel getiri oranlarını açıkladı.
Eylül ayında TÜFE''ye göre düzeltildiğinde, yıllık olarak, mevduat faizi, Euro ve devlet iç borçlanma senetleri reel kayıp, Borsa dolar ve altın reel getiri sağladı.
TL mevduatı: Son bir yılda nominal olarak yüzde 16,27 oranında nominal faiz getirdi. TÜFE''ye göre hesaplandığında ise yüzde eksi 36,62 oranında reel kayıp getirdi.
2021 Eylül''ünde mevduata 100 lira yatıranın satın alma gücü 63,38 ''e düştü. Aradaki fark olan 36,62 liralık kaybı, bankaya bir transferdir. Bir nevi bankaların mevduattan aldıkları bir vergidir.
Parasından reel olarak yüzde 36,62 kayıp yaşayan bir tasarruf sahibi TL''de kalır mı? Bunun içindir ki Türkiye''de TL para olmaktan çıktı. Piyasada her alanda pazarlık, vadeli işlem, yatırım fizibilitesi dolar veya Euro ile yapılıyor.
Dünyada yüzde 10''un altında enflasyon olduğu halde, bütün ülkeler faiz artırdı. Rusya, Çin ve Türkiye ise faiz düşürdü.
Çin ekonomisi ikinci çeyrekte yüzde 2,6 daralma yaşadı. Çin MB bir yıllık politika faizini yüzde 2,85''ten yüzde 2,75''e düşürdü. Ama Çin''de enflasyon oranı da düşük yüzde 2,5''tir. Yani Çin''de halen reel faiz var.
Rusya, faiz oranını yüzde 8.00''den yüzde 7,5''e indirdi. Rusya''da enflasyon oranı da yüzde 13,7''dir. Reel faiz oranı yüzde 5,45''tir. Türkiye ile karşılaştırılmaz.
Borsa: Finansal yatırım araçları içinde en yüksek reel getiriyi sağladı. Geçen sene aynı ayda yüzde 7,96 reel getiri sağlamıştı. Bu sene yüzde 27,06 reel getiri sağladı. Ancak küçük tasarruf sahipleri hiçbir zaman borsada reel anlamda kazanmadı. Aslında ise bizim gibi gelişmekte olan ülkelerde borsa küçük tasarrufların birleştiği ve sermaye oluşumu için en iyi yoldur. Ama borsa kumar masası olunca bu işlevini yapamıyor.
Dolar: Bir yıllık reel getiri oranı yüzde 16,82 olurken, Euro yüzde 1,67 oranında reel kayıp getirdi.
Eylül 2022 ayı itibariyle, Merkez Bankası reel kur endeksi 54,51''dir. Yani TL yüzde 45,5 oranında daha düşük değerdedir. Eğer dolar endeksi dengede, yani 100 olsa idi, bir dolar 10 lira olacaktı.
Doların Euro karşısında değer kazanmasının nedenlerine gelince;
ABD''de, FED faizi daha erken ve daha yüksek tuttu.
Rusya savaşı, AB ekonomisini negatif etkiledi. Ancak bu durum geçicidir. Çünkü AB ekonomisinin siyasi, demokratik, hukuki ve teknolojik altyapısı sağlamdır.
Dahası ABD doların sürekli değerli para olmasını istemez, Çünkü rekabet gücünü kaybeder.
AB''de ekonominin yavaşlamasından ve Euro''nun değer kaybından en fazla biz zarar göreceğiz; Zira ihracatımızın yüzde 42''sini AB''ye yapıyoruz. Tek dış ticaret fazlası verdiğimiz partnerimiz de AB''dir.
Altın: Geçen sene yüzde 12,83 oranında reel değer kaybetmişti. Bu sene yüzde 11,57 reel değer kazandı. Yani 2020 ortalama seviyesine henüz gelmedi.
Mevduat yüzde 36,62 reel kayıp getirdi, Borsa yüzde 27,06 oranında reel kazanç getirdi. Arada 63,68 puan fark var. Bu fark bile ekonomide kırılganlığın ne kadar yüksek ve istikrarın ne kadar bozuk olduğunu gösteriyor.
