Emir ve komuta ile istihdam yaratılmaz

2015 ilk çeyreği (Ocak-Şubat-Mart) ile 2016 yılı ilk çeyreği arasında kamuda 186 bin kişi işe alındı. Bu nedenle TÜİK'in yayınladığı işsizlik oranı bir yılda binde 3 (yüzde11.2'den yüzde 10.9'a) geriledi. İşsiz sayısı neredeyse aynı kaldı, 2015 yılı şubat ayına göre 2016 yılında yalnızca 2 bin kişi azaldı.

Zira, devlette istihdam arttı ve fakat sanayi sektörü istihdamında da de tersine aynı dönemde 75 bin kişi düştü. Eğer ihtiyaç varsa ve verimlilik artacaksa elbette devletin yeni personel alması gereklidir. Ancak işin ucunda siyasi beklenti ve popülizm varsa, işte verimlilik ve etkinlik düşeceği için işe yeni girenler dahil herkes kaybeder.

1990 yılında İstanbul Üniversitesi ile Rus Bilimler Akademisi Bilimsel İşbirliği Anlaşması kapsamında Moskova'ya gitmiştik. Bizler, Rusya'nın piyasa ekonomisine geçişi nedeniyle, piyasa ekonomisini anlatıyorduk. Bir gün çantamı, yarın alırım diye kaldığımız Akademi misafirhanesinin lobisinde bıraktım. Ertesi gün çantamı bıraktığım kişi yoktu. Nedenini sordum... ''Biz herkes çalışsın diye bir gün çalışır, iki gün çalışmayız'' dediler. Aynı işi bir kişi yerine iki kişiye gördürmek mal ve hizmet üretimini artırmaz.

İyi niyetle de olsa, işsizlik azalsın diye devletin iş dağıtması veya her işletme yeni bir kişiyi işe alsın demek, istihdama faydalı değil, zararlı olur. Çünkü devlet ve özel sektörde verimlilik ve kârlılık esastır. Verimlilik ve kârlılık düşerse, yeni yatırımların ve yeni istihdamın da önü kapanır.

İşsizlik sorunu ile ilgili daha büyük bir sorun, iş bulma umudunu kaybedenlerin artmasıdır. TÜİK'in verilerine göre son iki yılda 120 bin kişi iş bulma umudunu kaybetti. (Aşağıdaki tablo.)

TÜİK, fiilen işi olmadığı halde aşağıdakileri işsiz kabul etmiyor.

* İş aramak için son dört hafta içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmamış olanlar.

* İşsiz olduğu halde 2 hafta içinde iş başı yapabilecek durumda olmayanlar.

* İş aramış ve bulamamış, bu nedenle iş arama umudunu kaybetmiş olanlar.

Şubat 2016 itibariyle ilan edilen işsiz sayısı 3 milyon 224 bin iken, ''iş aramayıp çalışmaya hazır olanlar'' sayısı 2 milyon 620 bindir. Eğer istihdam politikamız olacaksa, hedefimiz 5 milyon 844 bin kişiye iş yaratmak olmalıdır.

Gerek siyasi iktidar ve gerekse muhalefet, istihdam yaratmak için ciddi politika ve proje üretemedi ve anlaşılıyor ki üretmeye de niyetleri yok.

Bugün, herkes istihdam yaratmayan politikaların değişmesini istiyor. Ancak iş çözüme gelince, yapılan öneriler ''istihdam dostu büyüme'' gibi içeriği açıklanmayan sloganlarla sınırlı kalınıyor.

İstihdam yaratacak yeni bir ekonomik modele ihtiyacımız var... Tartışılması gereken bu model olmalıdır.

Bu çerçevede istihdamın artması için önce tasarrufların ve yatırımların artması bunun için gerekli alt yapının ve ortamın sağlanması, piyasada oligopol ve kartel yapılarının kırılması, devlette bürokrasinin kaldırılması, üretim ve ihracat malındaki yüksek oranlı ithal ara malı ve ham madde girdisi yerine iç üretimin teşvik edilmesi gerekiyor. (Bu konuda detaylı araştırma ve öneri Esfender Korkmaz web sayfası konferanslar kısmında yer alıyor.)