Dün öğleden sonra dolar kuru 3.08 idi. MB TÜFE bazlı reel kur endeksine göre uyarlarsak dolar TL karşısında yüzde 3.3 daha değerli demektir. Doların değer kazanması devam eder mi? Nereye kadar gider? Tahminler borsa gibi bazı direnç noktalarıyla ve teknik raporlarla veya güçlü destek seviyesi gibi afaki yorumlarla açıklanamaz. Zira dolar kurunu etkileyen faktörleri tahmin etmek çok kolay değil. Bazen tahminlerin tersi de çıkabilir.
1) Döviz geçmişte hep Türkiye'nin yumuşak karnı olmuştur. Kriz nedeni olmuştur. Bunun için bizde dolar kuru, dünyaya göre daha kırılgandır.
2) Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, özellikle AB'de ekonomik ve siyasi sorunlar artıyor. Dünyada Merkez Bankaları döviz rezervlerini artırmak istiyor. Avrupa ekonomisinde devam eden sorunlar ve Avrupa Merkez Bankası'nın negatif faiz uygulaması nedeni ile baskı altında olan Euro'nun, Brexit'ten sonra dolara alternatif olamayacağı anlaşıldı. Merkez bankaları dolar ve altın alıyor. Dolara talep artıyor.
3) İç ve dış siyasi sorunlar, terör ve Suriye sorunu piyasayı da geriyor. Özellikle Olağanüstü Hal'in uzaması ile şirketlerin TMSF'ye devri, ciddi yabancı yatırım sermayesini ürkütüyor. Yalnızca sıcak para giriyor. Çıkan yabancı yatırım sermayesi dolara talebi artırıyor.
4) Raiting şirketlerinden üçüncüsü Fitch'in de not düşüreceği beklentisi var. Fitch'in not düşürmesi halinde bu karar, diğer iki şirketten sonra tartışmasız Türkiye'nin yatırım yapılamaz, spekülatif ülke olduğunun tescili gibi algılanacaktır. Sermaye çıkışı artacaktır.
5) FED'in Aralık'ta faizleri artıracağı beklentisi artmaya başladı. FED'in faizleri artırması halinde dünyada bundan en fazla etkilenecek iki ülke Türkiye ve Güney Afrika gösteriliyor. Sermaye çıkışlarının bu iki ülkeyi daha çok vuracağı tahmin ediliyor.
6) Merkez Bankası faiz indirimine devam ediyor. Faiz indirimleri Türk Lirası tutmanın cazibesini azaltıyor. Dövize yönelmeye ve dövize talebin artmasına yol açıyor.
7) Spekülatif davranışlar da dolar kurunu etkiliyor. Bankalardaki döviz tevdiat hesaplarının dolar karşılığı 2005 sonunda 63.482 milyon dolar iken bu sene Eylül ayında 180.543 milyon dolara yükseldi. Ayrıca yastık altında döviz tutanlar da var. Dolar kuru artınca bunların bir kısmı dolar bozduruyor. Dolar kuru düşünce yeniden alıyor. Bu durum dolar kurunun aşırı artışını frenliyor.
*****************************************************
Bankaların Zorunlu Karşılığa Tabi
Döviz Tevdiat Hesapları (Milyon)
----------------------------------------------------------------
2005 Eylül
Sonu 2016
------------ --------------
Dolar 37,131 105,759
Euro 20,849 58,847
Kıymetli Maden - 3,509
Diğer Dövizler 1,662 5,301
Dolar Karşılığı
Toplam 63,482 180,543
******************************************************
8) Merkez Bankası'nın kararları ve kura müdahalesi, önemli ölçüde resmi döviz rezervlerine bağlıdır. Merkez Bankası'nın 2013 sonunda 131 milyar dolar olan döviz rezervleri Ağustos 2016'da 122.9 milyar dolara geriledi. Bunların 70.9 milyar doları da MB şarta bağlı yükümlülükleridir. Ve MB döviz varlıkları bu günkü şartlarda müdahale için yetersizdir.(Aşağıdaki tablo.)
***************************************************************
Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi
(Milyar Dolar)
----------------------------------------------------------------------------
Aralık Ağustos
2013 2016
-------------- -----------------
Resmi Rezerv Varlıkları 131,0 122,9
Döviz Varlıkları 109,3 102,3
Altın 20,1 19,2
IMF Rezerv Pozisyonu
Ve SDR'ler 1,7 1,5
-----------------------------------------------------------------------------
Şarta Bağlı
Yükümlülükler 77,3 70,9
***************************************************************9) Dolar kurunun dengede olması için, TL ve dolar enflasyonu arasındaki fark kadar artması gerekiyor.
Sonuç olarak; bütün bu faktörler ve siyasi olayların nereye gideceğini bilmek kolay değildir. Ancak uzun dönemde doların artacağı bellidir.
