Kaç yıl oldu anımsamıyorum ama yazdığımı kesin biliyorum. "Hac Yolunda" adlı gezi yazıları hakkında yazmış, okunmasını salık vermiştim.
"Tiryaki Sözleri"nden örnekleri ise yazılarımda sıkça kullanırım.
Cenap Şahabettin'den söz ediyorum evet... Bugün onun "Avrupa Mektupları" adlı yapıtından söz edeceğim.
Cenap Bey, 1917-1918 yıllarında, yani I. Dünya Savaşı'nın son yıllarında, yazarı olduğu Tasvir-i Efkâr adlı gazete hesabına Avrupa'ya yaptığı gezilerin izlenimlerini mektuplar halinde bildirir gazetesine, burada dizi yazı olarak yayımlanır, sonra da kitap haline getirilir.
Cenap Şahabettin; Bulgaristan, Romanya, Macaristan, Avusturya ve Almanya'yı gezer... Bu ülkelerin ekonomisi, güzel sanatları, gelenekleri, insan manzaraları ve hallerini bir bir anlatır. Bütün bunlar o yılların bir fotoğrafı ve belgeliğidir. Değerli bilgiler içerir yazdıkları...
Evet artık başlıklar halinde aktarımlar yapalım bu değerli yapıttan, ilginizi çekmeye çalışalım:
-"Bulgar cesur, çalışkan, yaratıcı bir köylüdür. Bulgaristan'ın gücü köylülüğünden gelir" diyor yazarımız ve bu ülkenin tarım, hayvancılık, ormancılık, sanayi ve eğitim politikası ve uygulamaları hakkında değerli bilgiler veriyor. Bunları okuduğumuzda, Osmanlı'nın dünkü vilayetinin Osmanlı'yı nasıl ve neden geçtiği ve kafa tuttuğunu algılayabiliyoruz.
Cenap Bey, Plevne'den geçerken orada şehit düşen ve mezarı bile bilinmeyen babasını anıyor hüzünle.
-Romanya ilk olarak yazarımıza Türklük anımsatıyor: "Kararamazan Köyü ile Romanya başlıyordu. Kararamazan Köyü! Oh, vatanın göğsünden koparılarak yabancı diyarlara atılan ve ancak adı Türk kalan bu yerler..."
Romanya Çingenelerinin başına buyrukluklarını, kendilerinin kulu ve emiri olmalarını beğeniyor Cenap Bey.
Ve Bükreş... Bükreş sevinç beldesi demek... "Sokaklar birer naz gibi bükülen ve binalar sanki günahkâr aşk kızlarıyla dolu", "Bana öyle geliyor ki burada her şeyin biraz aşk ile ilgisi var", "Bütün halk bir sevda denizi içinde intihara gidiyor", "Burada utangaçlar pek az sayıda, hemen bütün toplum ar yükünü omuzundan atmış ve sevişmeyi güzel sanatlar derecesine yükseltmiştir", "Tanrı, bugünkü Sofya'yı yarattığı zaman, sanki 'Çalışınız ve eğleniniz' demiş, oysa Bükreş'e sanki 'Eğleniniz ve çalışınız' emrini vermiş".
Romanya'nın Musevi ve Tuna sorunu...
-Peşte-Viyana... Askeri trenler, ayrılık manzaraları... Bohemya'da damları süslü binalar... Viyana'da nezaket, "Şen ve şuh Viyana". Müzik ve Joseph Haydn, güftesiz besteyi o icat etti... Johan Straus, Mozart, Schubert...
-Almanya... "65 milyon Alman'ı el ele tutuşmuş düşününüz, yanılmazsınız", diyor Cenap Bey. Askeri üstünlük, ekonomik üstünlük ve bilim... "Bilimsel buluşlardan yararlanma cehdi", "Banka ve fabrika iki uyumlu kardeş",
"Berlin bir şıpsevdidir".
Alman Kültürü... Alman'ın Zerdüşt'ü Kant... Kant'ın görüşleri ve vicdanın yeri... Schopenhuer, Nietzsche... Müziğin Almanya bakımından önemi. Almanlar müzikten anlamayan kimseyi hayvan ve şaşırtıcı bir yaratık olarak görüyorlar. Yazarımız bir üstattan şu ilginç aktarımı yapıyor: "Opera'da Fransız kadını gözünü, İtalyan kadını gönlünü, İngiliz kadını ağzını açıyor; kulağını açan yalnızca Alman kadınıdır."
Vagner ve Goethe'nin Alman kültürü ve ruhu bakımından önemi...
