21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü’nün enerji uzmanı Dr. Tuğçe Varol Sevim, enerji gibi stratejik bir alanda gözden kaçan hususları teknik yazılmış ve herkesin okumadığı, okusa da anlamadığı yasa, tüzük maddeleri arasından çıkarıp, uluslararası ilişkiler alanında karşılıklarını bularak yorumluyor. Şimdi son yazısını okuyalım: “Geçtiğimiz günlerde 4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun tasarısının yayınlanmasının ardından, taslağın bir fıkra nedeniyle Güneydoğu Anadolu bölgesindeki illerin bedava doğal gaz alabileceğine dair yorumlar yapılmıştır. Bu yorumlar bizzat Enerji Bakanı tarafından yalanlanmıştır. Gerçekten de Enerji Bakanlığı Güneydoğu Anadolu illerine doğal gaz iletimi için hatlar planlamaya başlamış ve buna karşılık Siyah Kalem Şirketi de Kuzey Irak’tan doğal gaz alımı için EPDK’dan ithalat lisansı almıştır. Burada sorulması gereken pek çok soru bulunmakla birlikte bu gazı Türkiye’nin GSMH’sının en düşük olduğu bir bölge nasıl ödeyebilecektir.
4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun tasarısının içerisinde Madde 11 fıkra 3’te “Belirli bölgelere ve/veya belirli amaçlara yönelik olarak tüketicilerin desteklenmesi amacıyla sübvansiyon yapılması gerektiğinde, bu sübvansiyon fiyatlara müdahale edilmeksizin, söz konusu tüketicilere geri ödeme şeklinde yapılır. Geri ödemeye esas, miktar ve/veya oran ile uygulama şekli, ilgili Bakanlığın teklifi ve Bakanlar Kurulu kararı ile düzenlenir” şeklinde bir cümle yer almaktadır. Bakanlığın yaptığı açıklamadaki gibi gerçektende özellikle herhangi bir bölgenin adı verilmeden bir sübvansiyon gerektiği takdirde Bakanlar Kurulu ile istenilen bölgeye eğer doğal gaz faturalarını tahsil edebilmişlerse geri ödeme yapılacak, bir başka deyişle eğer doğal gaz faturalarını tahsil edememişlerse muhtemelen fatura sıfırlanacaktır. Her ne kadar Enerji Bakanlığı haklı olarak Güneydoğu Anadolu bölgesi için bedava doğal gaz olamayacağını belirtse de örneğin GSMH’sı ile Hakkari 75, Bingöl 76, Van 77, Ağrı 78, Bitlik 79, Muş 80 ve Şırnak 81’inci sırada iken ve bu şehirlerin bazılarından elektrik faturalarını temin etmekte zorlanılırken, doğal gaz faturası nasıl temin edilecektir sorusu akla gelmektedir.
Bu noktada önemli olan bir husus da muhtemelen Güneydoğu Anadolu için projelendirilen doğal gazın Barzani Bölgesinden, Türk Siyah Kalem Şirketi ile temin edilecek olmasıdır. Halen merkezi Bağdat yönetimi ile anlaşamamasına rağmen Erbil yönetimi ile yaptığı anlaşma ile EPDK’dan, Kuzey Irak yönetiminden 2014’te 700 mcm, 2015’de 1.5 bcm, 2016’da 2.5 bcm, 2017-2031 arası 3 bcm, 2032’de 3.1 bcm ve 2033’de 3.2 bcm gaz ithal etme izni olan Siyah Kalem Şirketi, Türkiye-Irak ilişkileri açısından hassas dengelerin bozulmasına neden olacak politikalar izlenmesine neden olmaktadır. Böylelikle Barzani’den Siyah Kalem aracılığı ile alınacak olan gaz, Barzani’nin hedef bölgesi olan Güneydoğu Anadolu bölgesine dağıtılacaktır. Bu bağlamda şunu da açıklamakta fayda vardır. Bu yazıyı yazan yazar ne bölgenin doğal gazdan faydalanmamasını ne de gelişmemesini istemektedir. Özellikle bölgenin ihtiyacı olan gaz, Kuzey Irak’tan karşılanmak zorunda değildir. Türkiye’nin doğal gaz temin ettiği başka ülkelerde bulunmaktadır ve söz konusu bölgenin ihtiyacı olan gaz temin edilebilir. İkinci olarak ise bölgenin GSMH oranı doğal gaz faturası ödemeye uygun olmadığından aynen yeni taslakta yazan sübvansiyon metodu kullanılmak zorunda kalınabilir. Bölge pek tabii ki başkasından aldığımız doğal gaz ile değil yerli olan kömür kaynakları ile sübvanse edilebilir. Türkiye’nin en yüksek gelir ortalaması olan İstanbul gibi şehirlerse kışın doğal gaz faturasının ödenmesinde orta gelir seviyesindeki insanlar zorlanırken, GSMH’sı 3000 doların altındaki illerde yaşayanlar bu faturaları nasıl karşılayacaklardır?
Sonuç olarak Siyah Kalem Şirketi’nin, bölgedeki aktiviteleri dikkatle izlenmelidir. Daha önce EPDK’ya Kuzey Irak’tan doğal gaz ithalat edebilmek için başvurmuş ve Bağdat ile anlaşmaya varamadığı için bir türlü nihai sonuca varamamış fakat ısrarla Erbil’in gazını Türkiye’ye taşımak için başvurularda bulunmuştur. Tamamlanmak üzere olduğu defalarca ilan edilen Kuzey Irak ve Türkiye arasındaki petrol boru hattının devam eden pazarlıklar nedeniyle bağlantı noktası gecikse de muhtemelen Siyah Kalem de bu hatta paralel inşa edilecek bir hattan doğal gaz temin etmeyi planlamaktadır. Umarım bu ticaretin sonunda Türkiye şu şekilde bir resimle karşı karşıya kalmaz; Barzani doğal gazı Siyah Kalem aracılığı ile Güneydoğu Anadolu’ya gönderir, BOTAŞ ya da özel şirketler bölgeye dağıtır, bölge faturalarını ödeyemez, devlet dağıtımcılara ve Siyah Kalem’e aldıkları gazın karşılığını öder ve Güneydoğu açısından “Yaşasın Barzani, bize doğal gaz gönderdi.” Oyun içinde oyun.
