Artık geçinemiyoruz

2018 ve sonrasında yaşadığımız kur krizleri, paramızı pula çevirdi. Semt pazarlarında filesini 50 liraya dolduranlar, şimdi 100 liranın yetmediğini söylüyor. Halk geçim sıkıntısı çekiyor. Zira ortalama fert başına gelir seviyesi düştü.

Fert başına GSYH, aynı zamanda gelir artışını gösterir. Gelir artışı halkın refah düzeyini etkileyen en önemli faktördür.

Aşağıdaki tablodan izlenebileceği gibi, Türkiye''de cari nominal ABD doları olarak fert başına GSYH 2008 yılında 10.931 dolar oldu. 2013''te 12.519 dolara yükseldi. Fakat sonrasında düşmeye başladı ve en son 2020 yılında 8 bin 599 dolara gerileyerek, 12 yıl sonra 2008 yılının altında kaldı.

Dolar olarak Fert Başına GSYH''nın düşmesinde, kur değişmeleri etkili oldu. Ancak Türkiye''de kur değişmeleri aynı zamanda makro dengeleri ve özellikle enflasyon yoluyla satına alma gücünü ve halkın refahını düşürdü.

2018 kur şoku ve sonrasında kurlarda aşırı değerlenme enflasyon yoluyla satın alma gücünü düşürdü, ithal mallar daha pahalı geldi. İthal girdi kullanan üretici ve ithal tüketim malı kullanan tüketicinin TL geliri aynı oranda artmadığı için, şimdi eskiye oranla aynı parayla daha az ithal malı alabiliyorlar.

Fert Başına GSYH diğer ülkelere göre de nispi olarak geriledi.

Türkiye''nin fert başına gelir seviyesini yorumlayabilmek için, dünya ortalaması ile ve başka ülkelerle karşılaştırmak gerekir.

1. Başkanlık dönemi ile birlikte fert başına gelir dünya ortalamasının altına düştü.

Türkiye''de fert başına GSYH, 2003 ve 2004 yıllarında dünya ortalamasının altında kaldı, 2005-2016 yılları arasında üstünde seyretti 2017 sonrasında yeniden altında kaldı.

IMF Ekim 2020 raporuna göre;

* 2020 yılında dünya fert başına GSYH ortalaması 10954 dolardır.

* Türkiye'' de Fert Başına GSYH dünya ortalamasından daha düşük 8599 dolardır.

2. Türkiye, Güney Amerika ülkeleri ile önde başladığı yarışı sonda bitirdi.

Fert başına gelir olarak, 2020 yılında ekonomik kriz içinde olan Arjantin, büyüme sorunu yaşayan Meksika ve protestolara sahne olan Şili ile karşılaştırırsak, çok iç açıcı bir tablo göremiyoruz.

Türkiye ile Şili''de 2003 yılında fert başına gelir, sırasıyla 4718 ve 4772 dolar olarak, yaklaşık aynı seviyede idi. 2009 krizinden sonra Şili lehine fark açıldı ve 2019''da fert başına gelir;

* Şili''de 16709

* Türkiye de ise 9127 dolardır.

Buna rağmen Şili''de halk, 2020 yılında sokaktaydı, protestolarda ölenler yaralananlar ve tutuklananlar oldu. Protestoların nedeni Şili''de gelir dağılımının aşırı bozulması, özel sigorta şirketlerinin fos çıkması ve halkın yoksullaşmasıdır. O kadar ki 2019 asgari ücret 420 dolardır. Yılda 5040 dolar eder. Oysa ki Şili''de ortalama fert başına nominal GSYH aynı yıl için 16079 dolardır.

3. Türkiye, FBGSYH sıralamasında da yarışı kaybetti.

2003 yılında Türkiye, dünya ortalaması olarak ve bizim gibi bazı gelişmekte olan ülkeler itibariyle fert başına GSYH sıralamasında 4. sırada idi. 2018 de 7. sıraya geriledi.

Dünya ortalaması Türkiye ve bazı gelişmekte olan ülkelerde Fert Başına GSYH

4. Sovyetlerden ayrılan ülkeler de bizi geçti.

2002 yılında Türkiye''de Fert Başına GSYH, Rusya, Romanya, Bulgaristan ve Kazakistan''dan daha yüksekti. 2020 yılında bu 4 ülkede fert başına GSYH sıralamasında Türkiye''yi geçti. 2020 yüksektir. Fert başına GSYH''nın en düşük olduğu ülke, Türkiye oldu.