ABD’de yaşanan mortgage krizinin faturası hesaplanamıyor. ABD finans piyasasının en güçlü devleri birer birer çöküyor. Finans piyasalarının Bear Stearns, Lehman Brothers ve Merril Liynch’in ardından sıranın Goldman Sachs ve Morgan Stanley’e geleceğini söyleyenlerin sayısı da giderek artıyor. Hatta işi daha da ileri taşıyarak yaşanan krizin piyasa ekonomi modelinin çökerteceğini söyleyenler bile var.
Yaşanan krizin, serbest piyasa sistemini çökme noktasına getireceğini söylemek en azından şu an için aşırı bir iddiadır. Ancak sosyalizmin çöküşü sonrası sosyal politikalarda görülen gerileme halkın satın alma ve tasarruf gücünü giderek sınırlandırmıştı. Bunun üstüne bir de ABD’nin, Sovyetlerin bıraktığı boşluğu doldurmak amacıyla Irak ve Afganistan gibi ülkelere yaptığı askeri ve mali operasyonların trilyon dolarlar seviyesinde maliyetlere neden olması eklenince, durum giderek kötüleşmiştir. Bu durum halkın ödeme gücünü artıracak sosyal politikaları devreye sokma imkânını da sınırlandırmıştır. Kartlar ve mortgage vb. kredileri yoluyla üretilen konut ya da diğer mallarda tüketime zorlanan geniş kitleler sonuçta geri ödeme yaparken tıkanmışlardır. Bu durum krizi tetikleyen önemli nedenler arasında yer almıştır.
Dünya üzerinde ABD patentli düzen arayışları neticede düzensizlikle sonuçlanan bir süreci tetiklemiştir. Ekonomik ve politik parametreler nükseden krizin ulusal ölçeklerin üstünde küresel pazarı kapsadığını da göstermektedir. Ancak yaşanan global krizin, globalleşmenin daha da gelişmesiyle sonuçlanacağını söyleyenler de vardır.
ABD’nin mali piyasalarında yaşanan son kriz!
FED eski Başkanı krizin boyutlarını “yüzyılda bir yaşanacak derinlikte’85” olduğunu söylüyor. Lehman Brothers’ın iflası, ABD’nin artık kamu fonlarıyla özel sektörü kurtarmaktan vazgeçtiğinin göstergesi olarak ifade edilmektedir.
Halbuki ABD’nin en büyük konut kredileri toptancılarından olan Fannie Mae ve Freddie Mac şirketlerine ABD hükümeti “sistemik bir riskten piyasaları korumak” gerekçesiyle el koymuştur. Krizin giderek derinleşmesi sonucu, 94 yıllık geçmişi olan, dünya genelinde 60 bin çalışana sahip Merrill Lynch şirketi de ABD’de el değiştirdi. Yaşanan panik borsayı yüzde 6 aşağı çekmiştir. Mortgage kriziyle başlayan kredi sorununa dönen ABD’deki krizin faturası giderek ağırlaşıyor. ABD’nin en eski yatırım bankalarından Merill Lynch, bir hafta içinde hisselerinin yüzde 36 erimesi, ardından 50 milyar dolar fiyatla ülkenin en büyük mevduat bankası Bank of America’ya satılmasıyla sonuçlanmıştı.
AIG’nin de çok daha büyük olması ve bireysel mevduatının yüksekliği onu iflastan kurtarmıştır. İngiltere’de de mali sektörün devlerinden Halifax henüz tehlikeyi savuşturmuş değil.
Ekonomik ve mali piyasalar tarihi, ABD’nin yeri geldiğinde akılcı ve gerçekçi davranmayı ideolojik davranmaya tercih ettiğinin sayısız örnekleriyle doludur. Nitekim ekonomi için çok daha büyük riskler meydana getirmesi muhtemel olduğunda ABD hükümeti özel sektörünü korumak için harekete geçmekte hiçbir zaman tereddüt etmemiştir. Richard Nixon’un uçak şirketi Lockheed’i; Jimmy Carter’in Chrysler’i kurtarması; Başkan Bush’un 11 Eylül saldırılarının hemen ardından Amerikan uçak firmalarına 15 milyar dolarlık yardım aktarması benzer türden kurtarma operasyonlarından bazılarıdır.
Liberallerin tanrısal piyasasının ölümcül darbe almasını serbest pazar değil güçlü Amerikan hükümeti önlüyor. Serbest piyasa emperyal iştahı yüzünden rayından çıktığından onu yola sokmak Amerikan hükümetine düşmektedir.
