2022'de kim kazandı, kim kaybetti?
2022 yılında finansal yatırım araçları içinde yalnızca İMKB 100 endeksi enflasyonun üstünde kaldı ve yüzde 61,81 oranına reel getiri sağladı. Diğerleri enflasyonun altında kaldı ve reel kayıp getirdiler.
Son beş yılda ise;
*Mevduata 100 lira yatıranın parası eridi ve elinde satın alma gücü olarak 58,63 lira kaldı.
*BİST 100 endeksinde 100 lira 138,51 lira oldu;
*Dolar''da 100 lira 140,91 lira oldu;
*Euro''da 100 lira 138,51 lira oldu.
*Altın en çok kazandıran finansal yatırım aracı oldu ve 100 lira 200,84 lira oldu.
*Devlet iç borçlanma senetlerine para yatıranların 100 lirası da eridi ve 66,95 liraya geriledi.
Borsa, 2018 yılında yıllık bazda yüzde 30,27 oranda reel kayıp getirmişti. Sonraki yıllar reel getiri sağladı. En yüksek reel getiriyi 2022 yılında yüzde 61,81 olarak sağladı. Ancak 2023 ocak ayında önce arttı ve sonra düşmeye başladı.
Borsanın 2022 yılında bu kadar spekülatif artmasının nedeni de siyasi iktidarın faiz anlayışıdır. Ekonomi yönetimi de ekonomide canlanma olması için borsaya yönelmeyi telkin etti. Ancak reel sektörde yatırımlarda artış olmadı. Tersine, 2021 sonunda 165,6 olan sanayi üretim endeksi 11 ayda yüzde 8,9 oranında daraldı ve 2022 Kasım ayında 148,8''e geriledi. 2022 üçüncü çeyrekte sabit sermaye yatırımları da yüzde 1,3 oranında daraldı.
Reel sektörde gerilemeye rağmen, reel sektörü temsil eden borsadaki artış, borsanın ne kadar kırılgan ve spekülatif bir alan olduğunu gösterdi. Borsanın kırılganlığı ekonomik kırılganlığı artırdı.
Ekonomideki temel sorunlardan birisi, aşırı kırılgan olmasıdır. Bu nedenle gelen yabancı fonlar da spekülatif fonlardır. Aşırı kırılgan bir ekonomik zeminde istikrar tutturmak imkansızdır.
Dolar ve Euro, 2022 yılında reel kayıp getirdi. 2022 yılında dolar ve Euro, TL karşısında değer kaybetti. Bunun iki nedeni var;
Bir… Kur korumalı mevduatın etkisi oldu. Ama kur koruma, bütçeye ve halka sosyal maliyet getirdi. İşçinin vergileri ile döviz zenginlerine transfer yapıldı. Bütçeden kur korumaya verilen para ile devlet başka bir hizmet yapabilirdi. Toplum bu hizmetlerden mahrum oldu. Hükümetin bu hesapları yapacak kafada olmadığı anlaşıldı.
İkincisi… 2021 sonunda TL''nin çok düşük değerde olması, 2022 yılında kurda aşırı bir artışı önledi.
2021 sonunda Merkez Bankası TÜFE bazlı reel efektif kur endeksine göre TL, kur sepetine göre yüzde 52,26 daha düşük değerde idi. 2022 sonunda TL değer kazandı ve değeri 45,34 düşük değere yükseldi.
2023 yılında kurlarda aynı sonucu bekleyemeyiz. Çünkü seçim yılı nedeni ile siyasi iktidar panik içinde kararlar veriyor.
Seçim popülizmi için kamu bankaları kullanılarak bol kredi verileceği, bütçeden para dağıtılacağı, vergi afları geleceği için, para arzı artacaktır. Borsa balon yaptığı ve inişe geçtiği için ele geçen TL, dövize yönelecektir. TL''nin halen düşük değerde olmasına rağmen, hükümetin tek haneli faiz inadı nedeni ile kur artışı olacaktır.
Kur artışı fiyat artışı demektir. Çünkü üretimde ithal girdi oranı yüksektir. Kur artışı maliyetlere yansıyor. Yine Türkiye''de, sözleşmeler, pazarlıklar dolarla yapılıyor. Fiyatlar genel seviyesini dolar kuru belirliyor.
Ayrıca, enflasyon panik yaratıyor. İthal mallarda fiyatlar kur artacak beklentisi ile misliyle artıyor.
İnternette Bee Haber araştırması;
İtalya''da 107 Euro''ya satılan Columbia marka mont, Türkiye de 5999 TL (296,83 Euro)
Yanıt veren A. Doğan; Outlette 5800 TL (286,98) olan çizmeler, Almanya''da Amazon''da 81 Euro.
2022 meslek kuruluşları hizmet sözleşmelerine yüzde 300 zam yaptı.
Hükümet siyasette manipülasyon yapıyor, aynı şekilde ekonomiyi de yönlendireceğini zannediyor. Üç-beş marketi denetlemekle enflasyonu çözeceğine inanıyor. Ancak olan halka oluyor.
