2022 yılında GSYH'da büyüme ne olur?
Uluslararası kuruluşlar, 2022''de Türkiye''de büyümenin dünya büyüme ortalamasının altında kalacağını tahmin ediyorlar. 2022 küresel büyüme oranı yüzde 4 ile yüzde 5 arasında, Türkiye''de ise yüzde 2 ile yüzde 3,3 arasında tahmin ediliyor. (Aşağıdaki tablo.)
1. İktisadi faaliyet kollarına göre, inşaat ve sanayi sektörlerinde daralma riski var.
İnşaat: 2021 sonuna doğru inşaat sektörü daraldı. Nedeni kullanılan demir ve malzemede yüksek fiyat artışı ve teminindeki güçlüktür. Merkez Bankası reel kur endeksine göre 2021 sonunda TL, dolara karşı yüzde 52 oranında düşüktür. Bugünkü hükümet Merkez Bankası''nın reel kur endeksini okuyamıyor. Dolar kurunu denge kuru olan 6,5-7 liraya yakın düşüremediği sürece, inşaat sektöründe yüksek girdi fiyatları devam eder.
Konuta gelince, kur artışı ve enflasyon halkı yoksullaştırdı. Konut fiyatları da tersine arttı. Halkın bugünkü alım gücü ile konut alması imkânsızdır. Sonuçta konut talebinde de düşme olur.
Sanayi: Sanayide ithal girdi oranı yüksek olduğu için ve aynı zamanda TL aşırı düşük değerde olduğu için sanayici, gerek finansman açısından ve gerekse deposundaki ithal girdi malını yerine koyamama endişesi ile 2021 yılının son aylarında üretimi düşürdü. 2022''de şartlar değişmeyeceğine göre, üretimde yavaşlama devam eder.
Türkiye''nin dış tahvillerinde sigorta risk primi CDS oranı arttı. Halen 574 baz puandır. CDS dış finansmanda faiz oranlarına ekleniyor. Bu demektir ki ithal girdi finansman maliyetleri yüksektir. Bu nedenle de sanayi üretiminde aksamalar olacaktır.
Türkiye de yüksek teknoloji üretiminde de düşme var. Söz gelimi 2021 Kasım ayında yüzde 4,1 oranında daraldı. Yüksek teknoloji daha yüksek katma değer yaratıyor.
Hizmetler: Hizmetler sektöründe yüksek büyüme olacaktır. Dünyada pandemi önlemlerinin azalması, turizm sektöründe canlanmayı hızlandıracaktır. Ancak handikap, TL''nin aşırı değersiz olması nedeni ile turist başına dolar olarak harcamanın düşecek olmasıdır.
Finans ve sigorta: En büyük risk bankaların dönmeyen kredileridir. Bugün için takibe düşen kredi oranı yüksek değildir. Bununla birlikte istikrar sorunu devam ederse, iflaslar ve işsizlik artar, dönmeyen krediler de artar. Dahası dövizle borçlu olan işletmelerin de borç maliyetleri artmıştır. Kurlar kontrol altına alınamazsa, takibe düşen kredi oranı artar. Halen Türkiye böyle bir riskin eşiğindedir.
2. Harcamalar yöntemiyle GSYH''da büyüme.
Hane halkı harcamaları: 2022 yılında hane halkı tüketim harcamalarında yüksek artış olmaz. Zira kur şokları ve yüksek enflasyon sabit gelirler ve diğer gelirlerde satın alma gücünü düşürdü. Özel harcamaların büyümeye etkisi zayıf kalır.
Kamu harcamaları: Eğer 2022''de seçim olursa, kamu harcamaları artar. Büyümeye pozitif etki yapar.
Yatırım Harcamaları: 2021 üçüncü çeyreğinde yatırım harcamaları daralmaya başladı. Bu daralma 2022 yılında da devam eder. Çünkü: Yerli ve yabancı yatırımlar için gerekli olan mülkiyet güvencesi, hukuki güvence ve demokratik altyapı kalmadı.
Yüksek kur, ithal yatırım malı talebini düşürdü. Yatırım malı ithalatının toplam ithalat içinde payı yüzde 14 seviyesinde iken yüzde 12''ye geriledi.
Doğrudan yabancı yatırım sermayesi gelmiyor, mevcutlardan da çıkanlar var.
2022''de yatırımlarda yüzde 5 daralma olur. Büyümeyi negatif etkiler.
Stoklar: Stoktaki azalma büyümeyi düşürür. 2022''de stok maliyetleri yüksek olacağından, stokta artma olmaz. Azalma olur.
İhracat-ithalat: 2022''de de, Türkiye girdi ithal etmek zorundadır. Aksi halde üretim yapamaz. Ayrıca tüketim ve yatırım malı ithalatının daralması bekleniyor. Bu durumda ihracattaki artış ithalattaki artıştan fazla olur ve büyümeyi pozitif etkiler.
2022''de Türkiye en fazla yüzde 2 büyür. Asıl gelir artışını gösteren fert başına büyüme de yüzde 1,5 dolayında kalır.
