2022 büyüme analizi
2021 sonunda Sayın Cumhurbaşkanı, faizleri tek haneye düşüreceğini açıkladı. Gerekçe olarak da ekonomide canlanma olacağını söyledi. Ama büyüme oranı tersine 2021''de yüzde 11,4 iken tek haneli faiz ile yüzde 5,6''ya geriledi.
IMF verilerine göre, 2022 dünya büyüme ortalaması yüzde 3,2, gelişmekte olan ülkeler büyüme ortalaması ise 3,9 oldu. Türkiye 2022 büyüme oranı dünyaya göre daha yüksektir. Ne var ki; Türkiye''de büyüme trendi düşme yönündendir.
*Çeyrekler itibariyle büyüme oranı sürekli düştü. İlk çeyrekte yüzde 7,6 olan büyüme oranı son çeyrekte 3,5 oldu.
*Sanayi sektöründe 3 çeyrekte 0,6 oranında düşük büyüme oldu ve son çeyrekte ise eksi 3 oranında daraldı.
*İnşaat sektöründe son yıllarda daralma var. 2022 yılında eksi 8,4 oldu. Ancak 2023''te deprem nedeni ile inşaat sektöründe büyüme pozitif olur.
*Yatırımlarda büyüme 2022 yılında yüzde 2,8 oldu ve GSYH da ortalama büyüme oranının altında kaldı. Yatırımlarda büyüme potansiyel büyümeyi artırır. Düşük veya eksi büyüme ise düşürür. Daha önemlisi istikrarlı büyüme için altyapı, teknoloji ve sanayi sektöründe yatırım yapılması gerekir.
*En büyük istikrar sorunu, finans sektörü ile reel sektörün büyüme oranları arasındaki farkın yüksek olmasıdır. Sanayi sektöründe son çeyrek büyüme oranı eksi oldu. 2022 yılında ise sanayi sektöründe büyüme oranı yüzde 3,3 olurken, Finans sektöründe büyüme yüzde 21,8 oldu.
2022 fert başına GSYH 10,655 dolar oldu. 2021 yılında 9,592 dolar idi. Dolar olarak fert başına GSYH''nın artmasının temel nedeni, 2022 yılında kur artışının enflasyonun altında kalmış olmasıdır. Pratik olarak 2022 yılı TÜFE oranı yüzde 64,27 oldu. 2022 dolar enflasyonu ise 6,5 oldu. Doların 2022 yılında 64,27-6,5 = yüzde 57,8 oranında artması gerekirdi. Oysa ki 2021 Aralık 13,5699 olan dolar kuru 2022 Aralık ayında yüzde 37,62 oranında artarak 18,6741 oldu. Yani kur artışı TÜFE''nin altında kaldı.
Mamafih, Merkez Bankası TÜFE bazlı reel kur endeksine göre de, 2021 Aralık ayında, bir dolar artı bir Euro''dan oluşan döviz sepetine karşı TL yüzde 52,27 oranında daha düşük değerde iken, 2022 Aralık ayında yüzde 45,24 oranda düşük değere yükseldi.
2022 yılında harcama yöntemi ile GSYH hesabına göre hane halkı tüketimi yüzde 57,5 arttı. Büyümeye en yüksek katkıyı sağladı.
Gelir yöntemi ile ücretlerin katma değer içindeki payı, 2020''de yüzde 28,7 iken 2022''de yüzde 25,2''ye geriledi. Bunun iki nedeni var; Birisi Türkiye''de çalışanlar için ayrı bir geçinme endeksi yoktur. İkincisi; TÜİK, TÜFE''yi düşük gösteriyor. Ücret artışları bu düşük TÜFE''ye göre yapılıyor.
2023 büyüme oranı tahminini; Dünya Bankası yüzde 1,7, IMF ve OECD yüzde 3 olarak açıklamışlardı. Ancak bana göre deprem nedeniyle, 2023''te yüzde 1 veya 2 dolayında bir küçülme yaşayacağız.
