18 soruda yeni MİT: “MİT iç istihbarattan çekilecek”

Gerim gerim gerilen Türkiye’nin gerginlik maddelerinden biri de MİT yasa teklifi. Seçim sonrasına bırakılmıştı. Kavga dövüş Meclis Genel Kurulunda görüşülmeye başlandı. Gireceğimiz haftada da sertlik kıvamında bir değişiklik olmayacak gibi.. Yeni MİT yasa teklifini muhalefet kıyasıya eleştiriyor, iktidar -tabii ki- canı pahasına savunuyor. Peki, güvenlik yetkilileri ne düşünüyor. Yetkililer, sorulara cevap verdiler ama önce teknik bir ayrıntıya yer vermek istiyorum. Merak edilen cevaplara Cuma günü akşam saatlerinde ulaşabildim. O saatlerde gazetemiz YENİÇAĞ’ın taşra baskılarının hazırlıkları tamamlandığı, ben de tüm Türkiye’deki okurlarımıza haberi ulaştırabilmek için bugüne bıraktım.
Şimdi gelelim yanıtları merak edilen sorulara;

Bakanlar Kurulu’nun MİT’e görev vermesiyle kurum siyasallaşmıyor
mu?
MİT’e Bakanlar Kurulu tarafından verilecek görevler yasayla çerçevelenmiştir. Benzer uygulamalar AB ülkelerinde de mevcuttur. Ayrıca Anayasa’nın 118. maddesi de MGK kararlarını Bakanlar Kurulunun onayına bağlayarak, Bakanlar Kurulunu güvenlik politikalarında karar verici olarak tanımıştır.

Yasa ile MİT artık sınırsız yetkiye mi kavuşuyor?
Şu anki MİT yasası MİT’e sınırsız görev ve sınırsız yetki vermektedir. Yeni yasa ile bu sınırsız yetkiye sınır çizilerek, MİT’in görev alanı belirleniyor, MİT’e yol çiziliyor.

MİT artık dış istihbarat teşkilatı mı oluyor?
MİT şu ana kadar ağırlığını güvenlik istihbaratına vermişti. Yasa ile dış politika istihbarat ihtiyacını karşılama görevi MİT’e verilmiştir. MİT bu çerçevede dış istihbarat ve teknik istihbarat teşkilatı olarak bir dönüşüm geçirmektedir.

Diğer ülkelerde farklı istihbarat teşkilatları mevcuttur. Türkiye’de ise her istihbari faaliyeti MİT mi yapacak? Bu MİT’e orantısız güç mü veriyor?
Hayır. Türkiye’de güvenlik ve iç istihbaratı ağırlıklı olarak Polis ve Jandarma yapmakta, bunun yanı sıra istihbari faaliyette bulunan başka kurumlar da bulunmaktadır. MİT belirlenen alanlar dışında, terörle mücadele gibi dış boyutu olan konular dışında iç istihbari faaliyetlerden zamanla çekilecektir.

MİT’e Mahkeme Kararı olmadan sınırsız dinleme imkânı mı tanınmaktadır?
Hayır. MİT istihbari dinlemeleri mahkeme kararı ile yapmaktadır. İzin, Ankara’daki herhangi bir Ağır Ceza Mahkemesi’nden talep edilecektir. Sadece ulusal güvenlikle ilgili yürütülen çalışmalarda Türk vatandaşı olmayanların dinlenmesine ve çok acil durumlarda, sonrasında 24 saat içinde mahkemeye başvurmak kaydıyla dinleme kararını MİT Müsteşarı verebilecektir.

TİB haricinde MİT bünyesinde yeni bir dinleme merkezi mi oluşturulacak?
Hayır. MİT özellikle karşı casusluk ve dış istihbarat kapsamında var olan elektronik istihbarat toplama kabiliyetini, zamanın ve tehdidin boyutuna bağlı olarak geliştirmekle görevlidir.

MİT neden TC vatandaşı olmayanları dinlemek istiyor?
Türkiye’ye her yıl 35 milyon turist gelmekte, bunların bir kısmını istihbarat görüşmelerini 3. ülkede yapan yabancı servis mensupları oluşturmaktadır. Çok kısa süreli bu ziyaretler sırasında, ilgili istihbaratçıların tespiti ve ardından gereken mahkeme kararı karşı casusluk faaliyetlerini engellemektedir. Böylesi aciliyet gerektiren konularda Türk vatandaşı olmayanların dinlenmesi konusunda MİT yetki istemektedir. Benzer yetkiler bir çok Batı ülkesindeki teşkilatlarda da mevcuttur.

MİT artık internet yazışmasına müdahale edebilecek, herkesi izleyebilecek mi?
İlgili yasa değişikliği dinleme ile değil, sinyal istihbaratı ile ilgilidir. MİT yasa gereği askeri istihbarattan da sorumlu olduğundan TSK’nın istihbarat ihtiyacını sağlamakla görevlidir. Bu çerçevede yabancı askeri haberleşme ve telsiz trafiğini izlemekle görevlidir.

MİT mensuplarına hiç kimsede olmayan dokunulmazlık mı sağlanmaktadır?
Hayır. Yasada MİT’e özel herhangi bir yargısal koruma yoktur. MİT mensupları ile ilgili sadece soruşturma usulü karara bağlanıyor. Bu ise MİT ile değil, devlet memuru kanunu ile ilişkilidir.

MİT özel hayata ilişkin bilgi ve belgelere sınırsız erişim imkânına mı sahip olacak?
Hayır. Yasayla MİT’in görevi tanımlanıp, alanı daraltılmıştır. MİT ancak verilen görev kapsamında yürüttüğü faaliyet için ihtiyaç duyduğu bilgiye ulaşabilir. MİT bu çerçevede yeni bilgi üretmez. Bu bilgiler Devlet kademesinde, çoğunlukla da koruma derecesi daha sınırlı başka kurumlar tarafından halihazırda zaten üretilmiş olan bilgilerdir. Bu durumlar dışında özel hayata müdahil olabilecek MİT mensupları hakkında kanunda çok ağır cezai müeyyideler getirilmiştir

Basın Hürriyeti
kısıtlanmakta mıdır?
Yeni kanunda Basınla ilgili herhangi bir yeni uygulama mevcut değil. Basınla ilgili uygulamalar mevcut Basın Kanunu’na göre düzenleniyor. Teşkilat çalışanlarının ya da Teşkilata ait devlet sırrı niteliğindeki bilgi-belgenin ifşasına diğer demokratik ülkelerdekine benzer cezai müeyyideler getirilmiştir.

Bankaların ticari sırları MİT erişimine mi açılmaktadır?
Hayır. Hâlihazırda MASAK, BDDK ve Maliye Bakanlığı gibi kurumlar tüm Mali Verilere ulaşmaktadır. MİT, Terörizmin Finansmanı ile ülkemizden transit geçen uluslararası şüpheli para trafiğinin izlenmesi gibi konularda, tehdit tespit edici ve eğilim ölçme amaçlı büyük verilere ulaşmaya yetkilidir. Teşkilat, ancak ihtiyaç duyması halinde bu yetkiye başvuracaktır. Olası suiistimal durumunda MİT mensuplarına soruşturma yapılması hüküm altına alınmıştır.

MİT, istediği kişiyi sorgulayıp, evlerde arama yapabilecek midir?
MİT adli kolluk gücü değildir. MİT’in sadece, Kontr-Espiyonaj konularında fezleke hazırlama, arama ve gözaltı yapma yetkisi bulunmaktadır. Bunun dışında diğer adli konularda Emniyet ve Jandarma’ya tanınan kolluk hakkı MİT mensuplarına verilmemiştir.

MİT’e verilen yetkilerle Türkiye bir

Muhaberat Devleti mi oluyor?
Hayır. Muhaberat Devleti ifadesi, devlet geleneği olmayan, istihbaratın kanun ile sınırlanmadığı, çok sayıda ve keyfi hareket eden personelle çalışan, insan istihbaratına dayalı otoriter devletlerdeki uygulamaları anlatır. Oysa tam tersine bu kanunla birlikte MİT, gizli yönetmeliklerle kullandığı yetkileri açık kanun haline getirerek, çağdaş demokrasilerdeki gibi hukuk devletine uygun ve şeffaf bir istihbarat teşkilatı olmayı hedeflemektedir. Sadece 8.000 civarında personeli bulunan ve hâlihazırda 2 bin 473 hedefi dinleyen, faaliyetlerini dış istihbarat ve teknik istihbarata yönelten parlamenter denetime tabi MİT ile Türkiye Muhaberat Devleti değil, ancak Demokratik Devlet olabilir.

Bu yasayla MİT özel hayatımıza müdahale edecek mi?
Özel hayata müdahale için kurumların kişilerin hayatına dokunacak mekanizmalara sahip olması gerekir. MİT gerek adli kolluk gücü olmaması nedeniyle, gerekse de 8 bin civarında personeli ile vatandaşın hayatına doğrudan dokunabilecek mekanizmalara sahip değildir.

Yetkinin kullanımı ve faaliyetler nasıl denetlenecek?
MİT halen Devlet bürokrasisine uygulanmakta olan tüm denetim mekanizmalarının periyodik tasarrufuna tabidir. MİT iç denetiminin yansıra, Sayıştay ve Başbakanlık Teftiş Kurulu denetimlerine de tabidir. İlaveten yeni yasa Parlamenter Denetim de getirerek, demokratik standartları AB düzeyine çekmektedir.

Meclis Denetimi Getirilecek mi?
Yeni yasa ile MİT’e parlamento denetimi uygulanacaktır.

MİT için Özel Yetkili Mahkeme mi kurulmaktadır?
Hayır. MİT mensuplarının yargılanmasına ilişkin bir değişiklik yoktur. MİT Müsteşarı’nın soruşturulmasıyla ilgili süreç, istisnai bir durum olmayıp, TSK üst düzey yöneticilerinin yargılanma prosedürünü düzenleyen 1963 tarihli ve 353 sayılı kanununa tabidir. Üstelik ilgili personel Yüce Divan’da yargılanırken, MİT Müsteşarı Yargıtay’ın ilgili Dairesi’nce yargılanabilecektir.