ÜCRET ARTIŞI ENFLASYON YARATIR MI?
Hazine ve Maliye Bakanı ‘’Enflasyonu önlemek için Ücretlerin hedef enflasyona göre belirleneceğini ‘’ söyledi. Merkez Bankası Başkanı’da daha önce, enflasyonda ücret artışlarının etkili olduğunu söylemişti.
2001 yılındaki İMF programında da aynı madde vardı. Ancak 2022 yılında gerçekleşen enflasyon hedef enflasyondan daha yüksek çıktı ve işçi ve memur kurtuldu.
Ücret artışları ile fiyat artışları arasındaki döngüsel ilişkiyi ifade eden ücret-fiyat sarmalı, reel ücret artışı olduğunda bile tartışma konusudur.
Türkiye’de maaş ve ücretler TÜFE’ ye göre düzeltildiği için reel artış yoktur.
Maaş ve ücretlerin , yıllık TÜFE’ ye göre düzeltilmesi reel ücretlerin düşmesine neden oluyor. Çünkü yıllık TÜFE harcama sepeti bileşimi ile çalışanların harcama sepeti bileşimi farklıdır. Türkiye de gıda fiyatlarının TÜFE oranından daha fazla artması nedeni ile mutfak enflasyonu her zaman daha yüksek çıkıyor.
TÜİK’ in TÜFE’yi düşük gösteriyor tartışmasına girmiyorum. TÜFE verilerini kullanarak, rahatlıkla çalışanların reel satın alma gücünün nasıl düştüğünü hesaplayabiliriz.
TÜİK Hanehalkı Tüketim Harcaması 2022 verilerine göre gıda harcamalarının Nüfusun en yoksul yüzde 20’ sinin harcama sepeti içindeki payı yüzde 35,8’dir. En zengin yüzde 20’nin harcama sepeti içindeki payı ise yüzde 16,6’dır.
TÜİK, tüm grupların ortalaması olarak TÜFE sepeti içinde gıda harcamalarının payını yüzde 25,43 olarak alıyor. Oysaki çalışanların dahil olduğu ilk yüzde 20’lik nüfusun gıda harcama sepeti içindeki payını yüzde 35,8 olarak almış olsaydı; Eylül ayı geçinme endeksi yüzde 72,78 olacaktı. Aslında İTO’nun İstanbul geçinme endeksi de bu orana yakın yüzde 73,18 oldu.
TÜİK’ in TÜFE ve Yİ-ÜFE yanında ücret ve maaşlarda enflasyon düzeltmesi için çalışanların gıda ve konut harcamalarının, harcama sepeti içindeki payını araştırması ve üçüncü bir endeks, bir geçinme endeksi hazırlaması gerekir.
Muhalefet partilerinin hiçbiri ve sendikalar benim yıllardır önerdiğim geçinme endeksini neden savunmuyorlar? Yıllık TÜFE ile maaş ve ücretlerin satın alma gücünün düşeceğini iktidar da biliyor ve karşı çıkan olmayınca, bunu kullanıyor.
Türkiye de enflasyonu ücret artışları değil, eksi reel faiz ve kur artışı yarattı.
Ücretlerde reel artış olsa bile, ücret artışından önce enflasyonu kur artışının yarattığını tespit eden araştırmalar mevcuttur. Bunlardan birisi, Öğr.üyesi Dr. E. Yıldızdır. Bu araştırmada;
Türkiye de ‘’enflasyonun makro ekonomik belirleyicilerinin modele dahil edilmesi ile ücret-fiyat sarmalı geçerliliğini yitirmektedir. Ne uzun ne de kısa dönemde ücret ve fiyat değişkenleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki mevcut değildir. Ücret değişkeninin en önemli belirleyicisi ise döviz kuru olarak tespit edilmiştir. ‘’ deniliyor.
Zaten bizde ücretlerde hiçbir zaman reel artış olmadı. Bunu GSYH verilerinden de görüyoruz. 2017 yılı ilk çeyreğinde Ücretlerin milli gelirden aldığı pay yüzde 39 iken, 2023 II çeyreğinde yüzde 34,3’ e geriledi.
Ücretlerde reel artış olsa bile enflasyona yansımaz.
Teorik olarak enflasyon arz- talep dengesinin bozulmasıdır. Eğer ücretlerde enflasyonun üstünde bir reel artış olursa, fiyatlar genel seviyesi kısa dönemde artar ve fakat reel ücret artışı emek verimliliğini artırır, üretim artar, arz artar ve arz- talep dengeye gelir. Fiyat artışı devam etmez.
Uygulamada, reel ücretler düştüğü halde emek verimliliği artmıştır.
Merkez bankasının bir araştırmasına göre; 2009-2017 arasında ücret artışları kendinden daha yüksek verimlilik artışı yaratmıştır. (Aşağıdaki Grafik ) Buna rağmen yeni MB başkanının ‘’ücret artışı enflasyon yaratır ‘’demesi, MB ve politikalarına olan güveni sarsmıştır.
Sonuç; Ücret – fiyat sarmalı 50 yıl önce tartışılan bir teoridir. İMF’nin de bir yanlışıdır. Çünkü bugün düşük ücretin; verimlilik, mal ve hizmet arzı açısından fiyat istikrarını daha çok bozduğu yapılan araştırmalardan anlaşılmıştır.
