Sıcak para öldürmez ama süründürür
Ocak-Nisan arasında dört ayda Türkiye’ye 5 milyar 780 milyon dolar portföy yatırımı girdi. Portföy yatırımlarında giriş Mayıs-Haziran’da da devam etti. Ayrıca Hazine, uluslararası piyasalardan borçlanıyor. Daha yeni 1,75 milyar dolar ve yüzde 7,3 getiri oranıyla 8 yıl vadeli bono sattı.
Hazine, Şubat ve Mart’ta da, toplam 5 milyar Euro yüzde 7,83 faizle borçlanmıştı.
8 ve 10 yıl vadeli borçlanma, yüksek faizle olmasına rağmen, dış borç temerrüt riskini azaltır.
Kısa vadeli yabancı sermaye girişleri (sıcak para) ise ters etki yapar. Sıcak para çıkışları kur artışlarına neden olur. Türkiye’nin son 15 yıldır içinde bulunduğu kırılganlığı artırır. Dış borç temerrüt riskini artırır.
Bu nedenle Merkez Bankası rezervlerinin artması iyi ve fakat döviz fazlası olmayan tersine sürekli cari açık veren bir ekonomi, bu durumu sürdüremez.
Dahası ekonomik istikrar yalnızca sıcak para girişiyle sağlanmaz. Her şeyden önce demokratik ve hukuki altyapı ve güven olmalıdır. Çin’de kurumsal devlet var; bu nedenle doğrudan yabancı yatırım sermayesi girdi. Ama son yıllarda demokrasiye takıldı. Bundan sonra Çin’in aynı hızla büyümesi mümkün değildir. Aslında zaten bir ülkede demokrasi ve hukuki altyapı yoksa o ülke kalkınmış ülke olma vasfına ulaşamaz.
Ekonomide para politikası, dışında sektörel dengenin de sağlanması gerekir. Türkiye’de finans sektörü ve sermaye piyasası reel sektörü temsil etmekten uzaklaştı. Giderek de uzaklaşıyor. Reel sektörde ve iktisadi faaliyetlerde daralma var.
Reel sektör faaliyetlerinde daralma var.
1) 500 büyük firmanın 2023 satışları bir önceki yıla göre reel anlamda (enflasyondan arındırılmış olarak) yüzde 13,8 oranında daraldı.
Aynı dönemde 500 büyük firmanın ihracatı yüzde 2,9 oranında geriledi. Bu firmaların kârlılık oranları yüzde 12.8’den yüzde 12.5’e geriledi.
Zarar eden firma sayısı arttı. 500 büyük firma içinde zarar eden firma sayısı 2023 yılında 58 adet iken 2024 yılında 96 adede yükseldi.
2) Merkez Bankası’nın açıkladığı imalat sanayi toplam kapasite kullanım oranı 2023 yılı Haziran ayında yüzde 76,6 iken, 2024 Haziran ayında yüzde 76,2’ye geriledi.
3) 2021, 100 temel yılına göre, toplam sanayi üretim endeksi 2024 Mayıs’ta 106,2 arttı. Yıllık büyüme çok düşük yüzde 2 dolayında oldu.
4) Türkiye’nin kalan vadeye göre, bir yıl içinde ödemesi gereken toplam dış borcu, Nisan ayı olarak, 2023 yılında 180,1 milyar dolar iken 2024 yılında 232,1 milyar dolara yükseldi.
5) Ticaret satış hacmi endeksi, Mayıs 2023 yılında 127,6 iken 2024 yılında 126,2’ya geriledi.
Cari açık devam ediyor, dış borçlar artıyor.
1) Bu sene cari denge, yılın ilk 5 ayında 19.8 milyar dolar açık verdi. 2024 sonunda 50 milyar dolara çıkar.
2) Devlet kâğıtları uluslararası piyasalarda işlem gören 30 ülke içinde, Türkiye 254,71 CDS oranı ile, dünyada üçüncü sırada en riskli ülkedir. Standart and poor’s rating notu aşırı spekülatif yatırım yapılmaz seviyesi B olan iki ülkenin biri Mısır, birisi de Türkiye’dir. (Aşağıdaki tablo.)
Türkiye’nin bu tablodan kurtulması için, ciddi ve yeni yatırım yapacak yerli ve yabancı yatırım sermayesine ihtiyaç var. Bunun için devletin sıcak parayı kontrol edip, doğrudan yatırım sermayesine güven vermesi ve teşvik etmesi gerekir.
