Yaşanmakta olan küresel-ekonomik krizle ilgili olarak Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in “Rusya Gazetesi”nde bu ayın başında bir makalesi yayınlandı. Nazarbayev, küresel krizle ilgili olarak bu makalede çarpıcı tespitler yapmış ve aşağıdaki hususlara dikkat çekmiştir. “Ülkeler ve kıtalar ötesi olan küresel dünya krizi, insanoğlunun bugüne kadar bilmediği özel bir olaydır. Bu olay bütün iktisadi prensipleri ve dünya düzenini tamamen değiştiren ve dünya tarihinde benzeri bulunmayan olaylar kategorisine aittir. Bu nedenle olayın analizi, algılanması ve aşılması eski stereotipileri ve dogmaları yeniden gözden geçirebilecek özel bir yaklaşım gerektiriyor.”
Nazarbayev, yaşanan krizin ciddi ve daha önce benzeri görülmeyen bir fenomen olduğunu eski dogmalarla işin içinden çıkılamayacağını söylüyor. Ona göre küresel kriz daha önce eşi benzeri yaşanmamış yeni bir durumdur. Bu nedenle de “Tamamen yeni, başka biçimde yapılandırılan dünya ekonomisi, siyaseti ve küresel güvenlik modeli kurma aşamasında olduğumuzu cesaretle itiraf etmeliyiz.”
Nazarbayev, ancak bu şekilde “Yeni dünyayı inşa etmek veya eski dünyanın yetersizliklerini aşmak için eşsiz şansı etkin bir biçimde kullanabiliriz.../... Bizler küresel (veya büyük) transit olarak şimdilik adlandırabileceğimiz çok yeni mantık oluşturmalı ve yeni ’trafik kurallarını’üretmeliyiz” diye yazıyor.
- Avrasya’nın bir büyük düşünürü der ki “Dış güç; iç gücün sonucudur.” Bu düşünceyi yeniden yapılandırdığımızda kesin olarak şu hükmü çıkarabiliriz ki, “Dış kriz, iç krizin sonucudur.”
-Görünen o ki, günümüzde yaşanan küresel kriz herhangi bir doğal afet ve rastgele koşulların bir araya gelmesi değil, içteki derin kusurun mantıki dışa vurumudur.
Yine Nazarbayev’e göre küresel krizi, sistemin kusurları üretmiştir. Öncelikle krizin sebeplerini ve kaynaklarını ortaya çıkarmak için aşağıdaki yedi soruyu sorarak cevaplarını arar.
1. Var olan dünya parası yasal olan de-jure midir?
2. Dünya parasının emisyonun gerçekleştirmesinin faaliyet prosedürü gerçekten demokratik midir? 3. Dünya parası arz ve talep denge mekanizması rekabet edebilir ve serbest midir?
4. Dünya para piyasası medeni midir?
5. Dünya parasının jenerasyon ve emisyon sistemi onun ana kullanıcı-sübjeleri (ülkeler, şirketler, vatandaşlar) ve genel olarak dünya topluluğu tarafından kontrol edilebilir mi?
6. Dünya parasının jenerasyon ve emisyon sistemi kullanıcı sübjeleri (ülkeler, şirketler ve vatandaşlar) ve tüm küresel topluma karşı sorumlu mudur?
7. Dünya para sistemi etkili ve verimli midir, yani tüm dünya ve insanlığın gelişimine uygun olan sonucu doğurur mu?
Ona göre, bu basit yedi soruya dürüstçe verilecek cevaplar yeniçağın tehditlerine karşı dünya parasının yeterliliğini sorgulamaya yetecektir. Nazarbayev “Bu sorular siyasi ve ekonomik organların, zirveler ve forumlar, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), BM özel toplantısı, G8 ve G20 ülkeleri, Davos Dünya Ekonomik Forumu vb.. gündemine girmelidir” der. Krizin çözümü için de “Radikal Yenilenme Planı” oluşturulması gerektiğine vurgu yapar.
Türkiye’nin başbakanı ise krizin Türkiye’yi “teğet” geçeceğine inanmaya devam ettiğinden, kriz yönetimiyle ilgili düşünmeye gerek duymuyor.
