Enerji, 21. yüzyılın en kıt kaynağıdır. Günümüzde savaş, barış, dostluk, düşmanlık, kriz, fırsat ama her şey şu veya bu ölçüde enerjiyle ilgilidir. Türkiye yönünden bu anlamda Nabucco projesi, stratejik bir hamledir. Nabucco Projesi için bu anlamda Ankara’da imzaları atılan hükümetlerarası anlaşma önemlidir. Bu projenin Türkiye’nin hem prestiji, hem enerji, hem de milli güvenliği bakımından stratejik ihtiyaçlarını karşılamaya katkısı olacaktır. Ancak bu durum Nabucco projesine haddinden fazla bir anlam yüklemeyi gerektirmez.
Bu projenin imza törenine Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın yanı sıra Gürcistan Cumhurbaşkanı, Romanya Başbakanı, Avusturya Başbakanı, Bulgaristan Başbakanı, Macaristan Başbakanı ve Irak Başbakanı ile AB Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso katılmıştır.
Rusya karşı, İran ise vetolu!
Törende Başbakan Erdoğan, “şartlar el verdiğinde İran gazı ve Rus gazının da Avrupa piyasalarına sunulmasının mümkün olacağını düşünüyoruz. Katar’ın da ciddi bir rol üstlenmesi mümkündür. Nabucco’yu sadece birkaç ülkenin katıldığı bir proje olarak görmemek gerekir” dedi. Ancak Türkiye Başbakanının bu sözleri üzerine ABD’den İran’a derhal veto geldi. ABD Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Bryza, “İran’ın gazına Nabucco’da ihtiyaç olmadığını” söyledi. Bryza “Azerbaycan, Türkmenistan ve Irak’tan gelecek gaz yeterli. İran gazına ihtiyaç yok” diye konuşmuştur. Hâlbuki İran 29.61 trilyon metre küplük gaz rezerviyle hattın en büyük tedarikçisi olabilir. Öyle görünüyor ki, İran’la ABD’nin mevcut sorunları çözülmeden Nabucco’nun, AB’nin enerji güvenliğini sağlaması çok zor. Rusya ise kendisini devre dışı bırakan bu projeye doğal olarak karşıdır. Nitekim Putin daha önce yapmış olduğu bir konuşmada, “eğer birileri toprağı kazıp boru hattı inşa etmek istiyorsa devam etsinler, bizim için sorun değil” sözleriyle, projenin geleceği olmadığını ima etmişti. Putin ayrıca AB ülkeleri Almanya, Fransa, İtalya, Bulgaristan ve Macaristan’ın yanı sıra Sırbistan’ın da Rusya’nın Nabucco’ya alternatif projesi olan Güney Akım’dan gaz alabilmek için Gazprom’la anlaşmalar imzalamasının ardından; “Ortaklarımız çok basit bir şey yapmalı. Hesap makinesini alıp, hangi projenin daha kârlı olduğunu görmeli” demişti. Rusya işi daha da ileriyi taşımış, Kazakistan, Azerbaycan ve Türkmenistan’la petrol ve doğal gaz anlaşmaları yapmıştır. Bu anlaşmalarla söz konusu ülkelerin rezervleri dikkate alındığında hem Rusya’ya hem de Nabucco’ya tatmin edici gaz aktarmalarının çok da kolay olmadığı görülebilir.
Bu bağlamda projenin destekçisi konumunda görünen ABD’nin “Azerbaycan, Türkmenistan ve Irak’tan gelecek gaz yeterli” söylemleri gerçekçi görünmemektedir. Ankara’da güzel sözler ve şık görüntüler altında imzalanmış olan bu anlaşmanın arz kaynaklarının belirsiz olması da ciddi bir risktir.
Türkiye’nin çıkarı nedir?
Türkiye bakımından bu projenin sağlayacağı somut yararlar da belli değildir. Yetkililer, ancak yuvarlak ve genel cümlelerle projenin yararlarından söz etmektedir. Bu proje, Türkiye’nin birincil enerji üretiminin yüzde 75.5, elektrik üretiminde yüzde 55, doğal gazda ise %80 oranında dışa bağımlılığını ne ölçüde azaltacağı belli değildir. Nabucco Projesinin Türkiye’nin değil AB’nin arz güvenliğini sağlamaya yönelik bir proje olduğu açıktır. Projede Türkiye’nin rolü “pasif bir transit ülke” konumuna indirgenmiş gibi görünüyor. Sık sık dile getirilen taşınacak gazın %15’ini alım talebinden Türkiye neden vazgeçmiştir? Bu ve buna benzer sorular henüz cevabını bulmuş değildir. Nabucco projesiyle ilgili olarak cevabı olmayan çok sayıda soru vardır. Türk yetkililer projenin AB’nin enerji istikrar ve güvenliğine nasıl hizmet edeceğini anlatıyor. Yetkililerin asıl vermesi gereken cevap Türkiye’nin bu anlaşmayla sağladığı somut çıkarlarının ne olduğudur?
