Size Kanada’daki Kars’tan söz edeceğim... Evet, yanlış okumadınız; Kuzey Amerika kıtasında Kanada’da, Kars ilimizin adını taşıyan bir kasaba var... Kanada’daki Kars’ın öyküsü 152 yıl önce şöyle başlar: Akdeniz’e inmeye çalışan Çarlık Rusya’sı 3 Temmuz 1853’de Eflâk ve Buğdan’ı işgal eder. 30 Kasım 1853’de Sinop’u basar; Osmanlı donanmasını yakar. Balkanlar’a fitne salar... Balkanlardaki bu durumdan tüm Avrupa etkilenir. Rusya’ya karşı İngiltere, Fransa ve Osmanlı Devleti, 27 Mart 1854’te ittifak antlaşması imzalar. Rusya’ya savaş açılır. Osmanlılar ittifak ordusuyla Kırım’a asker çıkartır ve “Sivastopol önünde yüzer gemiler...”
Osmanlı ordusu ağırlıklı olarak Kırım’dayken Rusların Kafkas ordusu 14 Haziran 1855’de Kars’ı kuşatır. Fakat Ruslar ilerleyemez. Çünkü az sayıdaki asker yanında, sivil halk ölümüne direnmektedir. Bu öyle bir direnmedir ki, kadınlar, çocuklar, yaşlılar aman vermez düşmana... 105 gün süren kuşatma sonunda Ruslar çekilmek zorunda kalır.
Bu zafer üzerine Sultan Abdülmecit, Kars’ı savunan asker ve sivile “Gâzi” unvanı verir. Devlet “Kars Nişanı” adlı bir madalya çıkartır. Karadeniz’de işleyen buharlı bir gemiye Kars adı verilir. Takvim-i Vekâyi ve Ceri-de-i Havadis gazeteleri “Kars özel sayısı” yayımlar.
Kars savunması sürerken Kars’ta bulunan İngiltere’nin gözlemci subayı General Fenwick Williams, İngiliz elçiliğine gönderdiği raporda “Burada kadınlar, çocuklar, yaşlılar, asker yanında savaşıyor. Böylesi görülmedi. Türklerin gerçeği Kartacalıların efsanesini geride bırakır” der. Bu haber tüm Avrupa’da hayranlık uyandırır. Kars savunması Paris’in açıkhava tiyatrolarında on bin kişilik figüranlarla sahnelenir...
Avrupa Kars savunmasıyla çalkalanırken İngiltere, sömürgesi Kanada’ya deniz altından telgraf kablosu döşeme işini bitirir. Bu hattan ilk haber olarak Türklerin Kars savunması Kanada’ya ulaşır...
Kanada’da Wellington adlı iki kasaba vardır. Ottowa yakınındaki Wellington’a ait postalar diğer Wellington’a gitmektedir. Bu karışıklıktan bıkan Ottowa yakınındaki Wellingtonlular adlarını değiştirme kararı alırlar. Kasabada ‘hangi adı alalım’ tartışmaları sürerken Türk’ün Kars destanı haberini öğrenirler. Tüm kasabalılar “Bu kahraman kentin adını kasabamıza verelim” derler... Böylece Wellington, 1855 yılında Kars adını alır... Türklerin bu olaydan haberi ancak 99 yıl sonra olur. Nasıl mı? Rahmetli Burhan Göksel 1954’de Kanada’da askerî görevdeyken Kars kasabasını tesadüfen bulur. Bunu “Karsı Tanıtma Derneği”ne haber verir. Kanada’daki Kars ile bizim Kars’ımız yazışmaya başlar. Kardeş şehir olurlar. Daha sonra 1963 yılında, sağlıklar dilediğim eski Genelkurmay Başkanımız Sayın Necip Torumtay, Kurmay Yarbay olarak bulunduğu Kanada’daki Kars’ı ziyaret eder. İzlenimlerini mektupla -akrabası da olan- Kars sevdalısı rahmetli Fahrettin Kırzıoğlu’na aktarır. 1964 yılında Türk Kültürü dergisi olayı sayfalarına taşır.
Ben de Türk Kültürü dergisinden öğrendim. 1988 yılında TRT televizyonunda hazırladığım “Biz bize” programına rahmetli Prof. Dr. Fahrettin Kırzıoğlu’nu konuk ederek, bu olayı ekranlardan Türkiye’ye duyurdum.
Kanada’daki Kars’ın öyküsü işte böyle...
İliştiri: Yurdumun, milletimin ‘çelik yeleklerinden’ birisi olan can dostum Necdet Sevinç de gitti... Durağı uçmak olsun. Ailesine ve sevenlerine buruk gönlümle baş sağlığı diliyorum.
