Kurulduktan sekiz ay sonra seçimlere giren İYİ Parti, bu sonuçlarla hedeflerinin gerisinde kaldı.
BBC Türkçe'ye konuşan İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Lütfü Türkkan ise "baskılar, engellemeler, partinin yeni olması ve devletten yardım almadığı düşünüldüğünde, ortadaki sonucun ciddi bir başarı olduğunu" savunuyor.
Sonuçlarla ilgili hangi yorum yapılırsa yapılsın şurası açık ki, İYİ Parti, Türk siyasetinde uzun yıllardır merkez sağda AKP dışında bir güç oluşturmayı başarmış görünüyor.
İYİ PARTİ HANGİ PARTİNİN SEÇMENLERİNDEN OY ALDI?
BBC Türkçe’nin haberine göre, İYİ Parti'ye oyların nereden geldiğini net olarak tespit etmek ancak yeni saha araştırmalarıyla mümkün olsa da, geçmiş seçimlerle karşılaştırmalı veriler, oyların hem MHP, hem AKP hem de CHP'den geldiğini gösteriyor.
Farklı kentler bu açıdan farklı örnekler sunuyor:
Trabzon'da AKP'nin milletvekili sayısı beşten dörde düşerken İYİ Parti kentte bir milletvekili çıkardı.
Bursa'da, tüm partiler 1 Kasım'daki milletvekili sayısını korurken bu seçimde eklenen iki milletvekilliğinin ikisi de İYİ Parti'ye gitti,
Yine İzmir'de de eklenen iki milletvekilliğini İYİ Parti kazandı.
Denizli'de CHP, milletvekili sayısını ikiden üçe çıkardı, MHP elindeki bir milletvekilini kaybetti, İYİ Parti ise bir milletvekili kazandı.
Milletvekili sayısı artan Konya'da AKP'nin milletvekili sayısı 12'den 10'a düştü, MHP'ninki birden ikiye yükseldi, yine CHP'ninki birden ikiye çıktı, İYİ Parti de bir milletvekili çıkardı.
Gaziantep'teki iki yeni milletvekilliği MHP ve İYİ Parti arasında paylaşıldı.
Samsun'da 1 Kasım'da altı milletvekili çıkaran AKP'nin vekil sayısı bir düştü, İYİ Parti bir milletvekili çıkardı.
Erzurum'da da AKP'nin milletvekili sayısı bire düşerken İYİ Parti bir vekil çıkardı.
Milletvekili sayısı bir artan Adana'da AKP'nin vekili sayısı altıdan beşe düştü, CHP'ninki dörtte sabit kaldı, MHP'ninki üçten ikiye düştü, HDP'ninki birden ikiye çıktı. İYİ Parti ise iki milletvekilli çıkardı.
Milletvekili sayısı iki artan Antalya'da, AKP'nin vekil sayısı yediden beşe, MHP'ninki ikiden bire düştü, CHP beş sayısını korudu, HDP bir, İYİ Parti üç milletvekili çıkardı.
Isparta 1 Kasım'da meclise iki AKP'li, bir CHP'li, bir MHP'li vekil gönderirken bu seçimde AKP üç, İYİ Parti bir milletvekili kazandı.
Toplam milletvekili sayısının iki arttığı Mersin'de de AKP'nin ve MHP vekil sayıları sabit kaldı (dört ve iki), CHP'nin dörtten üçe düştü, HDP'nin birden ikiye çıktı ve İYİ Parti de iki milletvekili çıkardı.
İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Lütfü Türkkan, kendilerine en fazla AKP'den oy geldiğini, CHP'den yüzde 1'i bile geçmeyen bir oy kaydığını öne sürüyor:
"1 Kasım'la karşılaştırdığımda Cumhuriyet Halk Partisi'nden çok az, yüzde 1'i geçmeyen bir oranda oy almışız. Üç, dört puan MHP'den, beş puan civarında da AK Parti'den almışız. Bizim MHP'den aldığımız oyu da MHP AK Parti'den tahsil etmiş. En fazla AK Parti'den oy aldık."
AKŞENER VE İNCE'NİN OYLARI ARASINDA NEDEN FARK VAR?
Aslında kamuoyu anketleri, Akşener'in ilk cumhurbaşkanlığı adaylığını açıkladığı günlerde kendisine çok daha büyük bir destek olduğunu gösteriyordu.
Ancak CHP'nin Muharrem İnce'yi aday olarak belirlemesi ve İnce'nin performansıyla Akşener rüzgarı kısa sürede dindiği yorumları yapılıyor.
Varyans Araştırma Genel Müdürü Recep Sazkaya bu durumu şu sözlerle yorumluyor:
"Meral Hanım'ın cumhurbaşkanı adaylığında ısrarcı olmasının akabinde bir yükseliş ivmesi yakaladığını tespit ettik. Ama CHP'nin adayı olarak Muharrem Bey'in ortaya çıkması ve belirgin bir başarı ortaya koymasıyla, onun cumhurbaşkanlığı adaylığında Tayyip Bey'e daha yakın olduğunu düşünen seçmen İnce'ye yöneldi o yüzden arada makas oluştu."
Ancak İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Lütfü Türkkan, İYİ Parti'ye oy verenlerin cumhurbaşkanlığı seçimlerinde İnce'ye oy verdiği yönündeki yaygın kanıya katılmıyor:
"Adalet ve Kalkınma Partisi'nden bize oy verenlerin bir kısmı tekrar Tayyip Bey'e oy verdi. Yani partisine kırgın, kızıyor, vermiyor gidiyor ama Tayyip Bey'le devam etmek istiyor. Parti olarak MHP'ye ve bize veriyor ama cumhurbaşkanlığında Tayyip Bey'e veriyor."
MİLLETVEKİLİ SEÇİMLERİNDE HEDEFLERE NEDEN ULAŞILAMADI?
Partinin milletvekili seçimlerinde hedeflerine ulaşamamasıyla ilgiliyse farklı yorumlar yapılıyor.
Yeniçağ gazetesi yazarı Arslan Bulut, partinin Türkiye için bir strateji belirlemede eksik kaldığı görüşünde:
"İYİ Parti, milletvekili aday listelerinin açıklanmasından sonra maalesef iyi, etkili bir söylem kullanamadı. Ufak tefek tartışmalarla meşhur oldu. Türkiye için nasıl bir strateji düşündüğünü ortaya koyamadı.
"Partinin Türkiye ve dünyaya bakışı belirlenip ona göre bir politika takip edilseydi daha güven veren bir parti ve lider profili çizebilirlerdi. Ama bence çizemediler. O yüzden beklendiği kadar oy alamadı."
Doç. Dr. Kürşat Zorlu, İYİ Parti'nin seçim listelerinin, MHP'den beklenen kayışı engellediğini savunuyor:
"MHP'den oy kayışı özellikle İyi Partinin aday listelerinin açıklanmasıyla birlikte neredeyse durma noktasına geldi. Ve gerek aday sıralamaları, gerekse ideolojik beklentinin uygu ölçülerde karşılanamayışı MHP tabanındaki toparlanmayı hızlandırdı. Bir de MHP Genel Başkanı Bahçeli'nin son TV konuşmalarının bir kısım ülkücü seçmende geri dönüş eğilimi yarattığı kanaatindeyim."
Anadolu'daki İYİ Partililerin Facebook paylaşımlarına bakıldığında, en fazla konuşulan konulardan birinin listeler olduğu görülüyor. Bazı İYİ Parti destekçilerine göre "doğru adaylar oyları artırırken, yanlış adaylar oyları düşürdü".
İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Lütfü Türkkan ise seçimlerde baskı ve engellemelerle karşılaşmalarına, yeni bir pati olmalarına ve Hazine'den yardım almamalarına dikkat çekiyor:
"Bir parti düşünün ki kurucuları tehdide varan engellemelerle karşılaşıyor, daha sonra kuruluşunun tescilinde bile Yargıtay'da engel çıkartılıyor. Herhangi bir Hazine yardımı almıyorsunuz. Bir anda size seçime sokmamak için baskın seçim yapılıyor. Genel başkanınızı her gün tehdit ediyorlar; ilçe, il örgütleri kuruyorsunuz, kurucu yaptığınız arkadaşlarınız ertesi gün istifa etmesi tehdit ediliyor, işçiyse işten çıkarılıyor.
"Seçime girerken adaylık teklif ettikleriniz aynı tehdit ve engelle karşılaşıyor. 'Seçime giremez bunlar' diye bir taraftan engeller koyuluyor. Seçime giriyorsunuz, ofisleriniz basılıyor, partilileriniz bıçaklanıyor, ilçe başkanınız öldürülüyor.
"Bu arada bütün bunlarla beraber Türkiye'de yüzde 10 barajını aşmışsınız. Türk siyasi hayatında bu kadar engele rağmen, baskıya rağmen bu şekilde başarılı olmuş ikinci bir örnek yok. Parasız olduğunu da ekleyin. Bu parti sekiz aylık prematüre bebek gibi."
'SELÇUKLU COĞRAFYASI' HEDEFİ NEDEN TUTMADI?
İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, kampanya döneminde yaptığı bir açıklamada "İç Anadolu'da Selçuklu coğrafyası dediğimiz alanda şaşırtıcı sonuçlarımız var. Selçuklu coğrafyasında her şehirden milletvekili çıkacak" demişti.
Gözlemciler de, İYİ Parti'nin İç Anadolu'da sıçrama yapmasının AKP ve MHP'nin oylarını çok ciddi oranda düşüreceği tespitini yapmıştı.
Ancak parti, en yüksek oy oranlarına İç Anadolu'da değil ağırlıklı olarak Ege ve Akdeniz bölgelerinde ulaştı.
İYİ Parti'ye en yüksek oy, yüzde 19,93 ile Burdur'dan çıktı. Burdur'u yüzde 18,39 ile Isparta izledi ki burada İYİ Parti sandıktan ikinci parti çıktı. Bunları yüzde 16,90 ile Antalya, yüzde 16,76 ile Çanakkale, yüzde 16,48 ile Muğla ve yüzde 16,46 ile Denizli takip etti.
Parti, İç Anadolu kentlerinde ortalama yüzde 10 civarında oy aldı.
İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Lütfü Türkkan, bu konuda CHP'yi eleştiriyor:
"İç Anadolu coğrafyasında, gelen oylarda önemli bir geri dönüş oldu. Orada milliyetçi, muhafazakar bir damar var. Basının 'CHP geliyor' feveranı, olmayan yükseklikteki ilanları, oradaki milliyetçi muhafazakar tabanı tekrar geriye çevirdi. Orada bir CHP alerjisi var. İYİ Parti'ye gelmesi muhtemel oyların çok büyük bir kısmı 'Aman CHP geliyor' korkusuyla geri döndü.
"CHP'nin 'Geldik, geliyoruz' gibi aşırı, abartılı ifadeleri oradaki seçmenleri geriye çevirdi. 'İlk turda seçiliyoruz' demeye başladılar. Abartılı yapınca o muhafazakar seçmendeki CHP alerjisi tekrar hortladı. 'Yine bu CHP'lilere kalacağız' deyip geri döndüler."
MERKEZ SAĞDA YENİ BİR GÜÇ OLARAK SİYASETİ ŞEKİLLENDİREBİLİR
İYİ Parti'nin en büyük başarısının merkez sağda uzun yıllar sonra yeni bir güç odağı oluşturmayı başarması olarak değerlendiriliyor.
Meral Akşener de seçimlerle ilgili basın toplantısında "Türk siyasetinin uzun zamandır hissettiği merkez parti eksikliğini, hem de girdiği ilk seçimde giderdiğini" söyledi.
İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Lütfü Türkkan, bundan sonra nasıl bir muhalefet çizgisi izleyeceklerini şöyle anlatıyor:
"Biz asla yıkıcı bir muhalefet yapmayacağız. Muhalefet olsun diye sadece bağıran, çağıran, yıkan, döken bir muhalefet değil, yapıcı, ülkenin hayrına bir muhalefet yapacağız. Her eleştirdiğimizi, karşısına bir teklif koyarak eleştireceğiz. Böylece merkez siyaseti, bütün oylarına talip olduğumuz insanlarımıza anlatacağız ki meclis grubuna bu konuda büyük görevler düşüyor."
Türkkan millet ittifakındaki partilerin işbirliğinin mecliste sürüp sürmeyeceğine ilişkin ise "Biz seçim ittifakı yaptık koalisyon kurmadık, koalisyon şartları oluşturmadık" diyor.
Adalet ve Kalkınma Partisi, 2002'den bu yana merkez sağdaki güçlenme girişimlerini, bu girişimlerde bulunanların bir bölümünü kendi içine katarak etkisizleştirmeyi başarmıştı. Ancak İYİ Parti bu aşamada bunun dışına çıkmış görünüyor.
TBMM'de grubu, 43 milletvekili bulunan, Türkiye'nin her kentinde örgütlenmesini tamamlamış İYİ Parti'nin önümüzdeki dönemde Türk siyasetinde etkin bir güç olması olasılığı yüksek gibi duruyor.
