Enflasyonda mutlak başarısızlık örneği

Mart ayında yıllık Tüketici Fiyatları (TÜFE) oranı yüzde 50,51 ve yıllık Yurt-İçi Üretici fiyatları (Yİ-ÜFE) oranı yüzde 62,45 oranında arttı.

Geçen sene aynı ayda, yıllık TÜFE yüzde 61,14 ve Yİ-ÜFE ise 114,97 idi.

1.TÜFE hâlâ çok yüksektir ve istikrar sorunu devam ediyor.

Yüzde 50,51 oranındaki enflasyon yüksektir. ABD''de TÜFE yüzde 6, Euro Bölgesinde yüzde 6,9 ve bizim de üye olduğumuz OECD ülkeleri ortalaması yüzde 6,1''dir.

2.İş yeri kira artışları, TÜFE''nin üstünde olacak.

Mart ayında yıllık TÜFE yüzde 50,51 olurken, 12 aylık ortalama TÜFE oranı yüzde 70,20 oldu. Yasal olarak iş yeri kira artışı 12 aylık ortalamalara göre yapılıyor. Bu durumda bu sene Nisan ayında başlayan iş yeri kiraları yüzde 70,20 oranında artırılacaktır.

Geçen sene Mart ayında 12 aylık ortalamalara göre TÜFE oranı yüzde 29,88 idi. Kiralar bu oranda arttı. Oysaki geçen sene Mart ayında TÜFE oranı daha yüksek yüzde 61,14 olmuştu. 12 aylık ortalamalara göre TÜFE geçen sene kiracıları korudu. Bu sene tersi oldu. 12 aylık ortalamalara göre TÜFE yüzde 50,51 olurken, kira artışına esas oran yüzde 70,20 oldu.

Matematiksel olarak enflasyon artarken 12 aylık ortalama TÜFE''den daha düşük olur. Enflasyon düşerken ise tersine 12 aylık ortalama TÜFE''den daha yüksek olur. (Aşağıdaki Grafik.) Hükümet bunu ya hesaplayamadı veya her kararda olduğu gibi bu olaya da kısa dönem için baktı.

3.Acaba TÜİK, TÜFE oranını tartışıldığı gibi düşük mü gösteriyor?

Enag Mart ayı yıllık enflasyonunu yüzde 112.51 olarak açıkladı.

TÜİK Mart ayı gıda enflasyonunu yüzde 67,89 açıkladı. Gıda enflasyonu, çalışanları ve düşük gelir gruplarını daha çok etkiliyor. TÜİK, TÜFE harcama sepeti içinde gıdanın payı yüzde 25-26 gösteriyor. Gerçekte ücretlilerin ve düşük gelir gruplarının harcama sepeti içinde bu pay daha yüksektir. Bu nedenle mutfak enflasyonuna yakın olan geçinme endeksi daha yüksektir. Mamafih, İTO Mart ayı geçinme endeksi, TÜFE''den 23 puan daha yüksek yüzde 73,02''dir. Bu durum güven sorunu yaratıyor. Ayrıca bugüne kadar tüm maaş ve ücret düzeltmeleri TÜFE''ye göre yapıldığı için, halkın satın alma gücü düştü ve yoksullaşmaya neden oldu.

Öte yandan, 2022''de Yİ-ÜFE ve TÜFE arasında fark arttı.

Yİ-ÜFE, sanayi sektöründe maliyet artışını gösteriyor. 2020 ortalarına kadar, Yİ-ÜFE ve TÜFE paralel gitti. 2021 sonu ve 2022''de TÜFE ile farkı açtı. (Aşağıdaki grafik.)

2021 sonunda kur artışları sanayide maliyet artışı yarattı. Önceleri yüzde 10 kronikleşmiş enflasyon talep artışı ve yapısal sorunlardan kaynaklanıyordu. 2021 sonu ve 2022 yılı enflasyonu maliyet artışı ve bunun perakendeye yansımasından kaynaklandı. Ne var ki 2022 kur artışı enflasyonun altında kaldı. Buna rağmen Yİ-ÜFE, TÜFE''nin çok üstünde kaldı. TÜFE düşük çıktı.

Eğer üretici maliyetleri perakendeye iletemez ise, ya geriye işçiye yansıtması lazım veya iflas etmesi lazım.

Özetle nerden bakarsak bakalım, TÜFE''nin teknik olarak ilan edilenden daha yüksek olması gerekiyor.