Enflasyon ve kur artışı üstünde zam

Son bir yılda, elektrik ve doğalgaz fiyatları, TÜFE ve dolar kuru artışından daha fazla arttı. Son bir yılda TÜFE yüzde 69,97, dolar kurundaki artış ise yüzde 90,7 oldu. Buna karşılık doğalgaz fiyatları yüzde 138 ve elektrik fiyatları ise yüzde 140 oranında arttı. (Aşağıdaki tablo)

Enerjide halkı en çok elektrik ve doğalgaz fiyatları ilgilendiriyor. Öteden beri, tüketici de, üretici de elektrik faturalarından dert yanıyor. Meskenler, harcamadıkları yüksek faturalardan ve faturaların şeffaf olmadığından şikayet ediyorlar. Sanayiciler petrol fiyatlarının düşmesine rağmen artan tarifeler ile baş edemediklerini açıkladılar.

Buna rağmen Elektrik fiyatları neden artıyor?

* Elektrik dağıtımı özelleştirildi. İdare artık halkın değil, devlet adına imtiyaz alan ve idareyi bağlayan dağıtım şirketlerinin taleplerini değerlendirmek zorundadır.

* Siyasi iktidar, bütçeden para dağıtarak seçimlerde daha başarılı olacağını hesap ediyor. Nerden gelirse gelsin, bütçe gelirlerini artırmak istiyor.

Enerji her ülke için stratejik sektördür. Türkiye''de sorunlar, 1984 yılından sonra özelleştirme ile birlikte artmaya başladı. Elektrikte özelleştirme, geçmiş hükümetler ve bu günkü hükümetler döneminde hızlandı. Bugün elektrik dağıtımı tamamen özelleştirilmiştir.

Aslında özelleştirme yasası gerekçesinde, ''''Özelleştirme maliyetleri düşürecek , ürünler tüketiciye daha ucuza satılacak'''' deniliyor. Özel olarakta TEK Özelleştirme Ana Planı''nda ''''Kaliteli, kesintisiz ve ekonomik elektrik hizmeti sağlanarak tüketici korunacaktır.'''' deniliyor. Elektrik tarifeleri ile ilgili olarakta, "Enerjide artan talebin karşılanmasında rekabete dayalı yatırım ortamı geliştirilecek ve mali açıdan güçlü, istikrarlı, şeffaf, öngörülebilir, tüketicinin korunduğu ve sürdürülebilirliği de dikkate alan bir enerji piyasasının sürekliliği gözetilecektir." deniliyor.

Ancak evdeki hesap çarşıya uymadı, özelleştirme halka yaramadı.

Tersine elektrik ve doğalgaz fiyatları enflasyonun üstünde arttı. Maalesef elektrik kesintileri de arttı.

Elektrikte üretimde ve dağıtımda özelleştirme, ekonomik istikrara da yaramadı.

Özelleştirmenin bir başka sorunu, eskiden yap-işlet devret modeli varken, bu model kamu-özel işbirliği anlaşması diye dünyada benzeri olmayan ve kamu altyapı yatırımlarını misli fiyatlara çıkaran, acayip bir modele dönüştürüldü.

Dünyada özellikle kamu altyapı yatırımları ve enerji yatırımlarından kötü sonuçlar alındı. Bu nedenle söz gelimi, elektrik hizmetlerinde yeniden kamuya dönüş eğilimi arttı.

TMMOB, enerji komisyonu üyesi M. Nilgün Ercan''ın özelleştirme - piyasalaştırma uygulamaları (2019) isimli araştırmasına göre;

Dünyada kamu hizmetlerinde, özellikle yerel yönetimler düzeyinde kamuya dönüş örnekleri artıyor. Almanya''da elektrik, Fransa''da su hizmetlerinde yerel yönetimler kamu hizmetlerini geri kazanmak (Re-municipalisation) hareketi başlattılar. Dünyada 45 ülkede 835 özelleşirme örneğinden 692''sinde kamuya geriye dönüş oldu.

Özelleştirmede geriye dönüş (de-privatisation) uygulamaları da yaygınlaştı.

Dünyada 445 özelleştirme örneğinde, sürenin bitmesinden sonra özel firma ile sözleşme yenilenmedi. 136''sında sözleşmelerin süresi içinde sonlandırıldı. 46''sında ise çeşitli nedenlerle özel işletmecilerin hisselerini sattığı veya çekildiği anlaşıldı.

Halkın refahı ve ekonomik istikrarı sağlamak için, enerji dahil kamu altyapı yatırımlarını ve özellikle kamu özel işbirliği kanalı ile yapılan yatırımları devletleştirmek zorundayız.