Dövizde spekülatif altyapı

Biden, Erdoğan görüşmesi, ABD ekonomisini, dolar endeksini etkilemez. Çünkü ABD ekonomisinin altyapısı sağlamdır. Engeller olmakla birlikte piyasa ekonomisi çalışıyor, rekabet şartları var. Bizde papazın hapsi, Biden''le görüşme, AB veya Rusya''nın bir kararı, hem ekonomik istikrarın artmasına hem de aynı paralelde kurun yükselmesine neden oluyor. Çünkü bizde ekonomi aşırı kırılgan ve finans altyapısı da bozuktur. Ayrıca iktisat politikalarında etkinlik yoktur.

Türkiye''de baştan beri, oligopol piyasa yapısı var, stokçuluk var, spekülatif boyutta sıcak para hareketleri oldu, başta kurumsal devlet olmak üzere yapısal sorunlar var. Yargıya siyasi müdahale ve başkanlık sistemi ile otokrasinin tırmanması işin tuzu-biberi oldu.

Yeni liberal politikalar, dalgalı kur politikası ve özellikle planlamanın rafa kaldırılması Türkiye''nin bu yapısı içinde istikrar getirmedi.

Finans sektörü-reel sektör dengesi bozuldu. Finans altyapısı da bozuldu.

1. Cari açık devam ediyor.

Dört aylık cari açık 9 milyar 576 milyon dolar oldu. 2021 yılında 30 milyar dolar olur. Buna karşılık başta turizm gelirleri olmak üzere döviz gelirleri düşük kalıyor.

2. Doğrudan yabancı yatırım sermayesi girmiyor.

Bu sene ilk dört ayda yalnızca bir milyar 143 milyon dolar doğrudan yabancı sermaye girişi oldu. Bunun bir milyar 174 milyon doları gayrimenkul satışlarından geldiği için fiziki yatırımlar ve hazır şirketleri satın almak için sermaye girişi eksi oldu. Yani sermaye çıkışı oldu.

Doğrudan yabancı yatırım sermayesi girişi uzun dönemli ve kalıcı olduğu için dış borçların ödenmesinde etkili bir finansman aracıdır.

3. Yabancı sermaye borsadan çıkıyor.

2020 ilk 4 ayında portföy yatırımlarında net çıkış 8 milyar 706 milyon dolar olmuştu. Bu sene de 2 milyar 115 milyon dolar çıkış oldu.

4. Türkiye geçen sene ve bu sene ilk dört ayda, net dış borç ödeyen ekonomi oldu.

Faiz yükünden kurtulmamız için bu olumlu bir süreçtir. Buna karşılık döviz talebini artırdığı ve kur artışına neden olduğundan olumsuz bir sonucu da var. Dahası net dış borç ödememiz, kaynak kaybına neden oldu.

ÖDEMELER

5. Yine ilk dört ayda net hata ve noksan kaleminden 7 milyar 181 milyon dolar kaynağı belirsiz döviz girişi oldu, Merkez Bankası rezervleri de 2 milyar 287 milyon dolar azaldı.

6. Nisan ayında Merkez Bankası net rezervleri eksi 39 milyar 842 milyon dolar oldu.

Merkez Bankası rezervlerinin erimesinde cari açık etkili olmakla birlikte, bizde özellikle Merkez Bankası''na müdahale edilmesi ve rezervlerin hazine ve kamu bankaları aracılığı ile satılması sorunu daha etkili oldu. (Aşağıdaki tablo.)

NİSAN

Sonuç; ekonomide kırılganlık, finansal piyasalarında ve döviz piyasalarında manipülasyon sürdükçe istikrar sağlanamaz. Bu nedenle Biden-Erdoğan görüşmesi veya benzer etkiler geçicidir. Temelde bu piyasalarda istikrar sorunu devam edecektir. Belki daha önemli bir sorun; evet manipülasyon var ve fakat içeriden mi, dışarıdan mı, yoksa her ikisi birlikte mi yapıyor? Bunları da zamanla öğreniriz.